اسپاسم عضلانی نوزاد؛ تهدیدی جدی برای سلامت نور چشم شما
اسپاسم عضلانی نوزاد به‌سرعت به یک وضعیت خطرناک تبدیل می‌شود. اگر این مشکل به‌موقع تشخیص داده نشود و درمان مناسب صورت نگیرد، باعث ایجاد آسیب‌های دائمی به عضلات و اعصاب، مشکلات حرکتی و عدم تعادل همیشگی در کودک می‌شود. این وضعیت عموماً به دلایلی مانند: مشکلات عصبی، وجود عفونت‌ها، کمبود عناصر ضروری در بدن کودک و... ایجاد می‌شود. اسپاسم عضلانی شیرخوار یک بیماری غیر رایج است که به طور معمول شاید از هر ۲۰۰۰ کودک ۱ نفر به آن مبتلا شود.
عدم تشخیص و درمان به‌موقع این عارضه می‌تواند تغییرات و آسیب‌های بسیار جدی و دائمی در مغز ایجاد کند و آینده نوزاد را تحت‌تأثیر قرار دهد. آشنایی با این بیماری و علائم ناشی از آن برای تشخیص و درمان سریع و تا حد زیادی در کاهش اختلالات آینده و داشتن یک زندگی طبیعی برای کودک حائز اهمیت است. در ادامه این مقاله به معرفی بیشتر این بیماری خواهیم پرداخت.
آنچه در ادامه میخوانید:
اسپاسم عضلانی نوزاد یک نوع بیماری تقریباً نادر است که برخی از پزشکان و دانشمندان از آن به‌عنوان صرع دوران نوزادی نیز یاد می‌کنند. تشنج‌ها و حالات مختلف ناشی از این اسپاسم گاهی ممکن است به‌قدری ظریف و غیرقابل‌تشخیص باشد که والدین تفاوت آن‌ها را با سایر رفتارهای طبیعی نوزاد متوجه نشوند و یا فکر کنند این حالات ناشی از قولنج عضلانی در نوزاد است.
اسپاسم عضلانی در نوزادان می‌تواند به صورت‌های مختلفی ظاهر شود و در همه موارد به یک‌شکل مشاهده نمی‌شود. گاهی این اسپاسم‌ها باحالت ظاهری خاصی بروز پیدا می‌کنند که به دلیل ظاهرشان به آن‌ها تشنج چاقویی گفته می‌شود. این بیماری که به‌عنوان یک حالت صرع خاص سنی در نظر گرفته می‌شود بیشتر در نوزادان حدود ۳ تا ۸ماهه مشاهده شده است که شایع‌ترین زمان ابتلا همین سن است. بااین‌وجود ممکن است برخی نوزادان در یک‌سالگی دچار حملات اسپاسم شوند و به طور معمول در حدود سن ۲ تا ۴ سالگی کودک به زندگی طبیعی باز گردند.
گاهی تشنج و اسپاسم، فقط یک طرف بدن نوزاد را درگیر میکند و در موارد دیگر تمام بدن نوزاد دچار حمله می‌شود که این حملات می‌توانند متفاوت باشند و حتی ممکن است یک نوزاد چندین نوع از حمله را تجربه کند. به‌طورکلی در زمان رخ‌دادن اسپاسم در عضلات نوزاد بدن به‌صورت کاملاً ناگهانی سفت و خشک می‌شود و در بیشتر موارد در نوزادانی که به چنین حالتی دچار می‌شوند دیده می‌شود که زانوها به طور غیرارادی و ناخودآگاه به سمت بالا کشیده شده و به جلو خم می‌شوند و به‌علاوه بازوهای نوزاد به سمت بیرون پرتاب خواهند شد.
در بیشتر موارد معمولاً اسپاسم در عضلات نوزاد تنها حدود یک تا ۲ ثانیه طول می‌کشد اما نکته‌ای که می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد این است که این انقباضات به‌صورت متوالی و در دفعات زیاد و نزدیک به هم رخ می‌دهند که نوزاد را به‌شدت بی‌قرار میکند. همان‌طور که گفتیم به‌خاطر کوتاه‌بودن زمان انقباض بیشتر والدین ممکن است گمان کنند که فرزندشان تنها دچار یک قولنج عضلانی ساده شده است اما لازم است بدانید که قولنج به‌صورت مداوم و پشت‌سرهم اتفاق نمی‌افتد.
هنگام بررسی و تحقیق بر روی بیماری اسپاسم در عضلات نوزاد، مشخص شده است که در بیشتر موارد ابتلا به این بیماری، عوامل شناخته شده‌ای این معضل را ایجاد کرده‌اند اما نمی‌توان فقط چند عامل را دلیل این مسئله دانست چون موارد زیاد و گسترده‌ای وجود دارند که می‌توانند موجب چنین حملاتی در نوزادان شوند. متداول‌ترین علتی که موجب اسپاسم در عضلات نوزاد می‌شود، تغییر در ساختار مغز است که این تغییر معمولاً در اثر ایجاد آسیب به مغز رخ می‌دهد.
به‌وجودآمدن هرگونه مشکلی ازجمله عفونت‌های مغزی یا کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز به هر دلیلی که باشد می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به مغز وارد کند که در نتیجه آن ساختار مغز دچار تغییر می‌شود. به‌علاوه بیماری دیسپلازی که آن را به‌عنوان یک نوع ناهنجاری ایجاد شده در قشر مغز می‌شناسند، می‌تواند در نحوه رشد مغز تغییر ایجاد کند که این تغییر در رشد مغز در نهایت موجب اختلال در ساختار و فعالیت‌های مغز خواهد شد. به‌علاوه برخی عوامل ژنتیکی هم می‌توانند منجر به گرفتگی‌های عضلانی در نوزادان شوند. به‌طورکلی در بدن چندین ژن مرتبط با اسپاسم وجود دارد که در اثر تغییر یا آسیب آن‌ها علائم اسپاسم نمایش داده می‌شوند.
هیچ کودکی روز با نشاطی نخواهد داشت، مگر اینکه روز خود را پس خواب کافی آغاز کرده باشد. خواب فعالیتی ضروری برای حفظ تندرستی و سلامتی کودکان است. آمارها می‌گویند که اغلب والدین توجهی به اهمیت خواب کودک خود ندارند و ۷۰ درصد نیز قادر به کنترل فرزند نوجوان خود نیستند. بدن‌درد شدید با حس کوفتگی که اشک از چشم کودک یا نوجوان جاری میکند. الگو‌های خواب مناسب برای هر کودک باتوجه‌به سن او متفاوت است.
نوزادان به ۱۶ ساعت خواب نیاز دارند. کودکان نوپا که تازه حرکت‌کردن را فراگرفته‌اند، باید ۱۱ تا ۱۴ ساعت در روز را خواب باشند. کودکان از سن ۳ تا ۵ سالگی به ۱۰ تا ۱۳ ساعت خواب نیاز دارند. کودکان از سن مدرسه تا آغاز نوجوانی یعنی ۱۳ سالگی بهتر است ۹ تا ۱۱ ساعت را بخوابند. این زمان مناسب خواب برای کودکان است. خوابیدن فرایندی مؤثر در رشد، سلامتی و پیشگیری از عوامل بیماری‌زا است. اما چرا خواب خوب باعث کاهش عوامل اسپاسم عضلانی در نونهالان می‌شود؟
خوابیدن تأثیر مستقیم بر رشد جسمانی و ذهنی کودک دارد. خواب زمان بازیابی انرژی را با حفظ اطلاعات و حواس کودک شارژ میکند. بله، شارژ! خواب شارژ مستقیم بدن و آماده‌شدن برای روز دیگر است. محققان می‌گویند که در زمان خواب، ترمیم اندام‌ها، عصب‌های و بافت‌های بدن صورت می‌گیرد؛ پس خواب جز حیاتی سلامتی کودکان است. برای اینکه کودک شما خواب مفیدی را داشته باشد بهتر است ساعت مشخصی برای خوابیدن و بیدارشدن در نظر گرفته شود که البته بدون دستور و خشونت باشد.
نکته نگران‌کننده دررابطه‌با نوزادانی که دچار بیماری اسپاسم می‌شوند این است که در بیشتر فرایند رشد این نوزادان دچار اختلال می‌شود و رشد طبیعی آن‌ها متوقف خواهد شد و گاهی دیده شده است که این نوزادان توان انجام فعالیت‌های طبیعی مثل نشستن، غلت‌زدن و حتی غرغر کردن که در تمام نوزادان یک فرایند عادی و لازم است را ندارند.
گاهی ممکن است به دلیل عوارض ناشی از حملات اسپاسم نوزاد در تشخیص صدای والدین و حتی مادر خود دچار مشکل شوند و یا بسیار طول بکشد که او بتواند شما را بشناسد. حتی ممکن است فرایندهای طبیعی مثل غلت‌زدن و یا پیداکردن دهان و گذاشتن وسیله‌های مختلف در دهان را دیرتر از حالت عادی سایر نوزادان یاد بگیرد و حتی فرایندها و فعالیت‌هایی که می‌آموزد را به‌سادگی فراموش کند.
بیشتر نوزادان مبتلا به اسپاسم عضله به‌مرورزمان نسبت به محیط و فضای اطراف خود بی‌علاقه می‌شوند و تمایلی به تغییرات ایجاد شده در محیط از خود نشان نمی‌دهند. تا حدی این عدم تمایل نوزاد به محیط اطراف مشهود است که گفته می‌شود در برخی موارد در تعاملات اجتماعی به مشکل می‌خورد.
گاهی برخی از نوزادان باوجوداینکه حرکت‌کردن و راه‌رفتن را به میزان قابل‌قبولی آموخته‌اند و انجام می‌دهند، آن‌ها را فراموش می‌کنند به‌طوری که انگار اصلاً بلد نبوده‌اند. به‌خاطر همین پزشکان معتقد هستند که اسپاسم در عضلات نوزادان در برخی موارد ممکن است موجب تأخیر و اختلال در فرایند رشد و توسعه نوزاد شود.
فرایندهایی است که در بدن هر انسان به‌صورت غیرارادی و بدون اراده فرد صورت می‌گیرد مثل تپیدن و فعالیت‌‌کردن قلب، گشاد یا تنگ شدن مردمک چشم و بسیاری موارد دیگر. به‌طورکلی ممکن است در طول تشنج یا فرایند اسپاسم، شما در نوزاد خود موارد زیر را مشاهده کنید:
رنگ و روی نوزاد به طور کاملاً ناگهانی بپرد و یا برعکس نوزاد به‌شدت قرمز شود.
ممکن است ببینید فرزند شما به میزان بسیار زیاد و غیرطبیعی عرق میکند.
در برخی موارد در زمان تشنج و اسپاسم، مردمک‌های چشم نوزاد بسیار بزرگ می‌شوند.
گاهی چشمان نوزاد کاملاً پر از اشک می‌شود درحالی‌که او گریه نمی‌کند.
برخی از نوزادان در نتیجه حملات اسپاسم به‌سختی و بسیار آهسته نفس می‌کشند و برخی دیگر بسیار سریع‌تر از یک نوزاد عادی و سالم نفس می‌زنند.
با چک‌کردن ضربان قلب نوزاد ممکن است متوجه شوید که قلب او به‌شدت تند می‌زند و نوزاد تپش قلب دارد یا برعکس؛ گاهی ضربان قلب نوزاد بسیار کند خواهد بود.
ممکن است شما متوجه نباشید اما باوجود سن کم نوزاد شما، در مغز او فعالیت‌های عصبی و الکتریکی بسیار زیادی در هر لحظه در حال انجام است. درصورتی‌که کوچک‌ترین فعالیت الکتریکی مغز از حالت طبیعی خارج شود و به صورتی دیگر انجام گیرد تشنج یا اسپاسم در عضلات نوزاد اتفاق خواهد افتاد.
در بیشتر مواقع که پزشک مشکوک به حملات اسپاسم در نوزاد می‌شود سعی میکند از طریق الکتروانسفالوگرافی فعالیت‌های مختلف مغز را در زمان بیداری و خواب اندازه‌گیری کند تا از وجود حمله و به‌صورت دقیق‌تر نوع حمله آگاه شود.
برای انجام این کار پزشک زبانه‌های کوچکی را که به آن‌ها الکترود گفته می‌شود روی سر نوزاد قرار می‌دهد که این الکترودها می‌توانند اطلاعات فعالیت‌های الکتریکی که در مغز در حال وقوع هستند را دریافت کنند و به دستگاه خاصی که این داده‌ها را دریافت و ضبط میکند بفرستند. در نوزادان مبتلا به اسپاسم عضلانی، اطلاعات دریافت‌شده توسط این دستگاه در یک الگوریتم غیرطبیعی به نمایش در می‌آیند که پزشکان به چنین حالتی هیپساریتمی می‌گویند.
زمانی که پزشک اقدام به تهیه اسکن از مغز نوزادان مبتلا به اسپاسم عضلانی میکند تصویر مغز نوزاد می‌تواند به پزشک کمک کند که بفهمد آیا تمام قسمت‌های مغز به‌درستی شکل‌گرفته است یا خیر. به‌علاوه در برخی موارد تصاویر تهیه شده از مغز نوزادان که دچار حمله اسپاسم شده‌اند ممکن است نشانه‌هایی از عفونت یا آسیب در قسمت خاصی از مغز را نشان دهد.
بیماری خودایمنی توبروس اسکلروزیس یکی از بیماری‌های زمینه‌ای که موجب اسپاسم عضلانی شیرخوار می‌شود، است که منجر به ایجاد تومورهای غیرسرطانی در نوزاد خواهد شد. این تومورها معمولاً به‌صورت برجستگی‌های بدون رنگ بر پوست نوزاد مشاهده می‌شوند که نمی‌توانید به‌راحتی آن‌ها را ببینید یا متوجه آن‌ها شوید. در این موارد پزشک با استفاده از لامپ‌های مخصوصی که این برجستگی‌ها را مشخص می‌کنند، متوجه این نشانه‌ها می‌شود.
به‌علاوه ممکن است پس از اینکه پزشک از شما بخواهد برای نوزادتان که نشانه‌های اسپاسم عضلانی را دارد آزمایش‌های مختلف خون و ادرار را انجام دهید، متوجه شود که نوزاد شما مبتلا به عفونت خون یا ادرار است. همچنین در برخی موارد پس از انجام آزمایش و بررسی مایع کمر نوزاد، علائم مننژیت نشان داده می‌شود. بررسی دقیق تاریخچه رخ‌دادن اسپاسم‌ها و ثبت دقیق حالات و علایم نوزاد در زمان مواجه‌شدن با این حملات می‌تواند در فرایند تشخیص اسپاسم به پزشک کمک کند.
پس درصورتی‌که احساس کردید ممکن است کودک شما مبتلا به این عارضه شده باشد، حتماً توجه کنید که از شرایط فرزند خود فیلم بگیرید تا در سریع‌تر تشخیص‌دادن علت اصلی بیماری به پزشک کمک کرده باشید.
درمان اسپاسم عضلانی نوزاد با دارو
برای نوزادانی که مبتلا به اسپاسم عضلانی می‌شوند بسیار حیاتی و ضروری است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن با مؤثرترین و قابل‌اعتمادترین شیوه، درمان شوند. نخستین روند درمانی که پزشک قبل از هر اقدام دیگری برای بهبود علایم نوزاد به کار می‌گیرد استفاده از دارو است که در ادامه به چند مورد از مؤثرترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.
درمان اسپاسم عضلانی نوزاد با داروهای استروئیدی ممکن است؛ برای چنین درمانی پزشک معمولاً داروهایی همچون پردنیزون یا هورمون آدرنوکوتیکوتروپیک را تجویز میکند. داروی استروئیدی آدرنوکورتیکتروپیک یک داروی تزریقی است که به‌صورت مستقیم به عضله نوزاد تزریق می‌شود و پردنیزون یک داروی خوراکی است که لازم است نوزاد آن را ببلعد.
داروی ویگاباترین نیز یکی از داروهای بسیار مؤثر در درمان گرفتگی‌های عضلانی در نوزادان است که به‌صورت قرص و پودر در اختیار افراد قرار می‌گیرد. برای مصرف این دارو باید آن را به‌صورت یک محلول درست کرده و به نوزاد بخورانید. معمولاً پزشک توصیه میکند که این دارو دومرتبه در طول روز استفاده شود.
داروی ویگاباترین به‌خصوص برای نوزادانی که علت اسپاسم عضلانی آن‌ها بیماری توبروس اسکلروزیس است بسیار مؤثر و کارآمد خواهد بود. درصورتی‌که پزشک پس از تجویز دارو و بررسی روند درمان متوجه شود که استروئیدها و ویگاباترین‌ها مؤثر نبوده‌اند، اقدام به تجویز داروهای ضدتشنج ازجمله دپاکوت، توپاماکس، پیریدوکسین، زونیسامید، کلوبازام و سایر داروهای ازاین‌قبیل میکند.
عوارض جانبی درمان اسپاسم عضلانی شیرخوار با دارو
هرچند داروهای عضلانی می‌توانند تا حد زیادی در فرایند درمان اسپاسم در عضلات نوزاد مؤثر باشند اما این داروها دارای عوارض جانبی ناخواسته‌ای هستند که ممکن است برخی از نوزادان را درگیر کند و مشکلاتی برای آن‌ها به وجود آورد. به طور مثال استروئیدها ممکن است موجب ایجاد عفونت، فشارخون بالا، افزایش غیرطبیعی و زیاد وزن، پف‌کردگی بدن و اندام‌ها، تحریک‌پذیری زیاد و مشکلات معده شوند. همچنین در موارد نادر و بسیار کمی مشاهده شده است که مصرف ویگاباترین‌ها منجر به ازدست‌دادن دائمی بینایی محیطی در نوزاد می‌شود.
البته این عارضه در اثر مصرف طولانی‌مدت این دارو رخ می‌دهد، پس درصورتی‌که پزشک توصیه کرده است فقط چند ماه از ویگاباترین استفاده کنید لازم نیست نگران شوید. البته که در زمان استفاده از این دارو، نظارت مداوم پزشک بر میزان بینایی نوزاد یک امر بسیار ضروری است. درصورتی‌که به دلیل عوارض مشاهده شده درمان با این داروها امکان‌پذیر نباشد و علائم نوزاد همچنان مشاهده شود، بهتر است فرزند شما تحت‌نظر یک متخصص صرع اطفال، دوره‌های درمانی لازم را بگذراند.
در شرایطی که روند درمان دارویی باوجود امتحان‌کردن تعداد زیادی از داروها و ایجاد تغییرات لازم در شرایط نوزاد مؤثر نباشد، ممکن است پزشک توصیه کند برای درمان هرچه سریع‌تر اسپاسم عضلانی نوزاد خود، عمل جراحی انجام دهید. معمولاً در کودکانی که علت حملات اسپاسمی در آن‌ها کمپلکس توبروس اسکلروزیس یا هرگونه ناهنجاری مغزی دیگر است پزشک سعی میکند با انجام عمل جراحی صرع این عارضه را درمان کند.
اسپاسم عضلانی نوزاد در این دسته از بیماران با ویژگی‌ها و علایم خاصی همراه است. به طور مثال معمولاً دیده می‌شود که آن‌ها فقط می‌توانند سر یا چشم خود را به یک طرف خاص بچرخانند. این نوزادان معمولاً به درمان‌های جراحی بیشتر و بهتر پاسخ می‌دهند. به‌علاوه نوعی از درمان به نام رژیم کتوژنیک نیز وجود دارد که مشاهده شده به میزان قابل‌توجهی در نوزادان مبتلا به اسپاسم که درمان‌های دارویی خصوصاً درمان با استروئیدها و ویگاباترین را رد کرده‌اند مؤثر عمل کرده است.
روش درمانی رژیم کتوزنیک برای اسپاسم عضلانی نوزاد طرف‌داران زیادی دارد و پزشکان زیادی هستند که این روش درمانی را پس از درمان دارویی در اولویت قرار می‌دهند و ازآنجاکه این روند درمانی بسیار ایمن، قابل‌تحمل و همچنین در بیشتر مواقع مؤثر است؛ بیشتر والدین از آن استقبال می‌کنند.
متأسفانه، مشاهده شده است که بیشتر نوزادانی که در دوران ابتدایی تولد خود مبتلا به بیماری گرفتگی عضلانی می‌شوند پس از درمان و در مراحل بعدی رشد دچار ناتوانی‌های ذهنی به‌صورت مختلف می‌شوند. خصوصاً کودکانی که به دلیل یک نوع آسیب و عارضه مغزی درگیر اسپاسم عضلانی نوزاد می‌شوند بیشتر از سایر نوزادان در معرض ناتوانی ذهنی و اختلال در روند رشد و آموزش قرار دارند.
اما مشاهده شده که در کودکانی که قبل از بروزدادن حملات و علائم متفاوت اسپاسم رشد طبیعی داشته‌اند و تا حد زیادی فرایند یادگیری آن‌ها تکمیل شده، پس از درمان تا حدود ۱۰ الی ۲۰ درصد توانسته‌اند عملکرد ذهنی طبیعی خود را بازیابی کنند و یک زندگی معمولی داشته باشند بااین‌وجود برخی از آن‌ها نیز ممکن است ناتوانی‌های خفیف ذهنی را از خود نشان دهند. گاهی پس از اینکه نوزاد درمان شود مشاهده می‌شود که او درگیر بیماری اوتیسم شده است
درهرحال هرچه درمان زودتر و مؤثرتر انجام شود میزان عوارض بعدی کمتر و خفیف‌تر خواهد بود و گاهی حتی احتمال دارد این مقدار به صفر برسد. به‌هرحال در هر شرایطی که باشید هرچه سریع‌تر نسبت به درمان نوزاد خود اقدام کنید به فرایند رشد صحیح و طبیعی او و همچنین کاهش نشانه‌های بعدی بیماری کمک بیشتری کرده‌اید. فراموش نکنید که گاهی ممکن است پس از درمان کامل اسپاسم، کودک به بیماری‌های عصبی دیگری همچون نمونه‌های متفاوتی از صرع مبتلا شود که برخی از آن‌ها به‌خوبی به دارو پاسخ نمی‌دهند و درمان نمی‌شوند.
سخن پایانی
در این مقاله به معرفی عارضه نادر اسپاسم عضلانی نوزاد اشاره کردیم و گفتیم که این عارضه می‌تواند بر رشد و توسعه مغز فرزند شما تأثیر بگذارد. تشخیص زودهنگام اسپاسم عضلانی شیرخوار و پیگیری هرچه سریع‌تر روند درمان مناسب، در درمان سریع‌تر و همچنین کاهش عوارض جانبی بعدی این بیماری بسیار مؤثر خواهد بود. پس به‌هیچ‌عنوان با تلف کردن وقت، آینده کودک خود را به خطر نیندازید. اسپاسم عضلانی در کودکان، وضعیت نگران‌کننده‌ای است که در صورت عدم مراجعة به‌موقع به پزشک متخصص، مشکلاتی مانند: ناتوانی دائمی در حرکت، آسیب به عضلات و اعصاب کودک، درد‌های مزمن و... را ایجاد میکند.
تشخیص و درمان به‌موقع اسپاسم عضلانی بسیار مهم است و والدین باید در صورت مشاهدة هر گونه علائم غیرعادی در کودک خود، فوراً به پزشک مراجعه کنند؛ چراکه شرایط بدنی کودکان بسیار حساس بوده و نیازمند توجه ویژه است. اگر به دنبال خدمات پزشکی باکیفیت و حرفه‌ای در این زمینه برای کودک دلبندتان هستید، کلینیک ما بهترین انتخاب برای شماست. با تیمی مجرب و متخصص در زمینة کودکان و نیز بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته، ما آماده‌ایم تا بهترین خدمات را به شما ارائه دهیم.