بی حس شدن دست و پا هنگام خواب؛ نشانه آسیب عصبی جدی مربوط به بیماری زمینه‌ای مانند دیابت
بی حس شدن دست و پا در هنگام خواب به این دلیل است که فرد در پوزیشنی به خواب رفته است که رگ‌های خونی یا اعصاب موجود در دست‌ها دچار فشردگی شده‌اند. این نوع بی حسی معمولاً بعد از بیدار شدن و حرکت کردن بهبود پیدا می‌کند. در برخی مواقع بی حس شدن دست و پا هنگام خواب می‌تواند نشانه یک آسیب عصبی جدی مربوط به یک بیماری زمینه‌ای مانند دیابت باشد که باید توسط متخصص بررسی شود. اگر شما حتی با داشتن موقعیت‌های خواب مناسب یا به طور دائم دچار بی حسی پا و دست هنگام خواب می‌شوید باید توسط یک متخصص ارزیابی شوید تا علل جدی مربوط به این موضوع بررسی شود.
بی حس شدن دست و پا هنگام خواب می‌تواند در هر فردی و در هر سنی به دلیل موقعیت‌های خواب رخ دهد. عوامل مختلفی می‌توانند علت بی حس شدن دست و پا در هنگام خواب باشند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
وضعیت خوابیدن:
مهم‌ترین علت برای کرخت شدن پا و دست هنگام خواب، بخصوص زمانی که شما در سن پایین هستید و می‌دانید بیماری خاصی ندارید، وضعیت خوابیدن شماست. برخی از پوزیشن‌های خواب با تأثیری که بر رگ‌های خونی و اعصاب دارند منجر به حالت بی حسی موقت یا خواب‌رفتگی می‌شوند.
معمولاً افرادی که عادت دارند روی شکم بخوابند و یا در هنگام خوابیدن به پهلو و شکم دست‌هایشان را هنگام خواب زیر سرشان قرار دهند، دچار کرخت شدن دست و پا در خواب می‌شوند. همچنین افرادی که به پهلوها می‌خوابند ممکن است ناخودآگاه بازوها و مچ دست‌هایشان را طوری خم کنند که جریان خون در دست کاهش پیدا کند و منجر به خواب‌رفتگی شود.
حتی در حالت خوابیدن به کمر که بهترین حالت برای خوابیدن است اگر فرد عادت داشته باشد گردنش را روی بازوهای خود قرار دهد یا پاها را تا زمان بیدار شدن تکان ندهد و در یک موقعیت باشد، دچار بی حس شدگی پا و دست هنگام خواب می‌شود.
درمان کرخت شدن دست و پا در خواب به دلیل وضعیت خواب:
معمولاً وقتی علت بی حس شدگی پا و دست در هنگام خواب وضعیت خواب شما باشد چاره‌ای جز ترک عادت ندارید. البته قطعاً در ابتدا انجام این کار سخت است و حتی ممکن است به‌خوبی خوابتان نبرد ولی کم‌کم عادت خواهید کرد. باید سعی کنید طوری بخوابید که به دست‌هایتان فشار وارد نشود و پاهایتان نیز در طول خواب چند حرکت داشته باشد.
سندرم تونل اولنار مچ دست:
عصب اولنار یکی از سه اعصاب موجود در دست هر فرد است و سندرم تونل اولنار (UTS) وقتی اتفاق می‌افتد که عصب اولنار در ناحیه مچ دست درگیر شود. میتوان گفت شایع‌ترین علت بروز این مشکل ایجاد کیست گانگلیونی بر روی مچ دست است که اگرچه یک تومور خوش‌خیم و به شکل بافت نرم است ولی در صورت بزرگ شدن می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد. سایر دلایل شامل فشار مزمن روی دست مانند فشارهای هنگام خواب و ضربه‌های مکرر که بیشتر در ورزشکاران دیده می‌شود، می‌باشد.
علائم این بیماری ممکن است به آرامی ایجاد شود. طوری که فرد در قسمت بیرونی دست دچار بی حسی و ضعف خواهد شد، اما همیشه احساس درد ایجاد نمی‌شود.
درمان کرخت شدن دست و پا در خواب به دلیل سندرم تونل اولنار:
درمان این وضعیت به طور مستقیم به علت آن وابسته است. بااین‌حال، داروهای ضدالتهابی بدون نسخه یا با تجویز پزشک می‌توانند علائم را کاهش دهند. در موارد شدید ممکن است نیاز باشد فرد از آتل مچ دست استفاده کند. اگر علت این وضعیت کیست باشد و کیست بزرگ شود ممکن است جراحی و خارج کردن آن تنها راه درمان باشد که بعد از چند ماه عصب فشرده شده به حالت اول برگشته و از کرخت شدن دست و پا در خواب جلوگیری می‌شود.
سندرم تونل کارپال:
تونل کارپال یک تونل باریک در مچ دست است که عصب میانی به نام مدیان و تاندون‌های انگشتان از طریق این تونل در دست عبور می‌کنند. زمانی که این تونل دچار فشردگی شود عصب مدیان را می‌فشارد و می‌تواند منجر به بی حس شدن دست و پا هنگام خواب یا درد دست شود.
آسیب‌های حرکتی مکرر، انواع مختلف شکستگی‌ها و رگ به رگ شدن مچ دست ازجمله مواردی هستند که می‌تواند منجر به تورم شود و فشار روی عصب مدیان را بیشتر کند. سایر دلایل بالقوه CTS را ادم یا تورم، آرتریت روماتوئید و همچنین تغییرات هورمونی در بدن بیمار بیان کرده‌اند.
علائم CTS در شب ناراحتی بیشتری ایجاد می‌کند. طوری که بیماران مبتلا به CTS معمولاً در نیمه‌شب یا صبح هنگام بیدار شدن در انگشتان، دست یا مچ دست خود احساس بی حسی یا درد بیشتری دارند. با گذشت زمان اگر درمان مناسب صورت نگیرد، این علائم ممکن است در طول روز نیز باقی بمانند.
مهم‌ترین علائم این سندرم شایع عبارت‌اند از:
• بی حس شدن انگشتان شست، اشاره و وسط
• درد یا حالت بی حسی که به‌تدریج به دست و مچ گسترش پیدا می‌کند.
• ضعف در انگشتان دست و ساعد
در موارد شدیدتر و سهل‌انگاری در پیگیری درمان این وضعیت ممکن است حتی بافت عضلانی در پایه شست از بین برود، قدرت گرفتن اجسام حتی اجسام کوچک کاهش پیدا کند و حساسیت دست در انگشتان و شست نسبت به دما کم شود که خطر سوختگی را افزایش می‌دهد.
درمان بی حس شدن دست و پای چپ در خواب به دلیل سندرم تونل کارپال:
بیماران مبتلا به مشکل CTS معمولا با استراحت، استفاده از آتل مچ دست طبق نظر پزشک و مسکن‌های بدون نسخه (OTC) مانند ایبوپروفن بهبود خواهند یافت. گاهی نیز تنها روش درمان سندرم تونل کارپال انجام جراحی است.
آزادسازی تونل کارپال یک روش جراحی است که رباط کارپال در پایه کف دست بریده می‌شود تا فشار کمتری به عصب مدیان وارد گردد.
نوروپاتی دیابتی:
یکی دیگر از دلایل خطرناک بی حس شدگی پا و دست هنگام خواب، نوروپاتی دیابتی است. این نوروپاتی به دلیل سطح قند خون کنترل نشده در بیماران دیابتی رخ می‌دهد و منجر به آسیب‌های عصبی می‌شود که مهم‌ترین علائم آن احساس سوزن‌سوزن شدن، گزگز یا بی حس شدن دست و پا هنگام خواب و بیداری است.
دیابت نوعی بیماری مزمن است که توانایی بدن برای تولید یا استفاده از هورمون مهم انسولین را مختل می‌کند. درنتیجه بدن نمی‌تواند به طور صحیح و مناسب گلوکز خون یا قند خون را پردازش کند. با گذشت زمان و عدم کنترل صحیح این وضعیت تحت نظر متخصص، بالا بودن قند خون به اعصاب و رگ‌های خونی در بدن آسیب می‌رساند و منجر به علائم فوق‌الذکر خواهد شد.
نوروپاتی دیابتی به شکل‌های مختلفی اتفاق می‌افتد که عبارت‌اند از:
• نوروپاتی محیطی (معمولاً دست و پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد.)
• نوروپاتی اتونومیک (بر اندام‌های داخلی تأثیر می‌گذارد.)
• نوروپاتی کانونی (این آسیب به اعصاب منفرد، به‌طورمعمول در دست، تنه، پا و سر است.)
• نوروپاتی پروگزیمال (این نوروپاتی نادر است و لگن، باسن و ران بیمار را درگیر می‌کند.)
افرادی که دچار نوروپاتی محیطی هستند ممکن است علائم زیر را در دست‌ها، پاها یا بازوها تجربه کنند:
• ضعف
• درد
• احساس سوزن‌سوزن شدن
• بی حسی
• سوزش
• مشکل در حس درد یا دما در قسمت آسیب دیده بدن
کسانی که نوروپاتی کانونی در دست دارند ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
• CTS که منجر به علائمی مانند بی حسی، درد و یا سوزن‌سوزن شدن انگشتان میگردد.
• گیر افتادن عصب اولنار که باعث درد، بی حسی و گزگز بخصوص در انگشت کوچک و حلقه می‌شود.
درمان بی حس شدن دست و پا هنگام خوب ناشی از نوروپاتی دیابتی:
متأسفانه پزشکان نمی‌توانند آسیب‌های عصبی ایجاد شده را درمان کنند و درمان نوروپاتی محیطی بر مدیریت بیماری و علائم آن و همچنین جلوگیری از پیشروی آسیب‌های عصبی که می‌تواند منجر به فلج اندام شود، می‌باشد.
با این هدف برخی از بهترین درمان‌های نوروپاتی دیابتی بعد از مهم‌ترین درمان یعنی کنترل قند خون به درستی، عبارت‌اند از:
• مسکن‌های OTC یا آزاد مانند استامینوفن، ناپروکسن و ...
• داروهای ضدافسردگی و ضد تشنج برای کاهش دردهای عصبی
• استفاده از انواع پمادها، چسب‌ها یا اسپری‌های موضعی دارای ماده بی حس کننده لیدوکائین
• داروهای تجویزی خاص برای درمان و کاهش مشکلات سیستم گوارشی
• آنتی بیوتیک برای از بین رفتن عفونت‌های مثانه یا پوست که می‌تواند منجر به کرخت شدن پاها شود.
• پوشیدن آتل یا بریس
• جراحی نیز در برخی شرایط ممکن است یک گزینه درمانی برای نوروپاتی باشد.
اسپوندیلوز گردنی:
اسپوندیلوز گردنی نوعی بیماری مربوط به روند طبیعی افزایش سن است که مهره‌های ستون فقرات در گردن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیشتر در افراد 60 ساله یا بالاتر رخ می‌دهد. با گذشت زمان، دژنراسیون مرتبط با افزایش سن، می‌تواند ساختار ستون فقرات را تغییر دهد.
در برخی موارد، دیسک غضروفی که مانند یک بالشتک از مهره ستون فقرات محافظت می‌کند، شروع به ساییدگی و کوتاه شدن می‌کند تا زمانی که دو مهره به هم رسیده و به یکدیگر ساییده شوند. این انحطاط می‌تواند فشار زیادی را بر نخاع وارد کند و با فشردن برخی عصب‌ها منجر به بی حس ی یا سوزن‌سوزن شدن دست‌ها و انگشتان شود، اگرچه بسیاری از افراد در ابتدا علائم قابل توجهی را تجربه نمی‌کنند. سایر علائم این بیماری عبارت‌اند از:
• درد یا احساس سفتی در گردن
• کاهش دامنه حرکتی گردن
• دردی که از پایه سر به سمت پایین و حتی تا قسمت فوقانی پشت می‌کشد.
• ضعف در بازوها، دست‌ها یا انگشتان دست
• از دست دادن قدرت گرفتن اجسام مختلف
• مشکل در انجام کارهای روزانه ساده مانند بستن بند کفش، بستن دکمه پیراهن، یا گرفتن اشیای کوچک
• کاهش ثبات در هنگام راه رفتن
درمان کرخت شدن دست و پا در خواب ناشی از اسپوندیلوز گردنی:
بهترین گزینه‌های درمانی برای این وضعیت عبارت‌اند از:
• فیزیوتراپی برای تقویت عضلات بالای کمر و گردن
• مسکن‌ها، ازجمله داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضدافسردگی، یا شل کننده‌های عضلانی
• بریس‌های گردن و بالش‌های گردنی که به طور مخصوص طراحی شده‌اند و می‌توانند درد گردن را تسکین دهند.
• تزریق نقطه ماشه‌ای (TPIs) برای کاهش درد گردن، شانه یا بازو
• تزریق استروئید در فضای اطراف نخاع
• دیسککتومی گردن که به معنی برداشتن بخشی از دیسک است که نخاع را فشار می‌دهد.
مشکلات ستون فقرات کمری:
از جدی‌ترین علل بی حس شدن پاها ابتلا به یکی از مشکلات ستون فقرات کمری مانند فتق دیسک، تنگی کانال نخاعی، سیاتیک و ... می‌باشد که همگی می‌توانند عصب‌های عبوری در پاها را تحریک یا فشرده کنند. به همین دلیل می‌تواند منجر به بی حسی پاها شده و علائمی مانند گزگز، سوزن‌سوزن شدن و ... را نیز ایجاد نماید.
درمان بی حس شدن پا و دست در خواب ناشی از مشکلات ستون فقرات:
بهترین کار برای درمان این وضعیت مراجعه به هنگام به متخصص ارتوپد یا ستون فقرات است. این بیماری‌ها هرچه زودتر تشخیص داده شوند، بهتر به روش‌های درمانی آسان و غیرتهاجمی پاسخ می‌دهد. ازجمله بهترین درمان‌ها برای این شرایط عبارت‌اند از:
• استفاده از مسکن‌های با یا بدون نسخه ضد درد و ضدالتهاب
• استفاده از برنامه‌های ورزشی تحت نظر متخصص
• استفاده از کفش‌ها و ارتزهای طبی مناسب
• تزریق شل کننده‌های عضلانی
• تزریق اوزون، کورتون یا استروئید در ناحیه آسیب دیده
• جراحی در صورت عدم گرفتن نتایج مناسب از روش‌های قبلی
اختلال مربوط به استفاده از نوشیدنی‌های الکلی:
یکی دیگر از نوروپاتی‌ها که منجر به آسیب‌های عصبی و بی حس شدگی پا و دست هنگام خواب می‌شود سوءمصرف الکل است. الکل با اختلالاتی که در بدن ایجاد می‌کند اجازه نمی‌دهد اعصاب مواد غذایی مورد نیاز خود را دریافت کنند. درنتیجه به‌مرور دچار آسیب خواهند شد و عوارضی مانند کرخت شدن دست و پا در خواب را ایجاد می‌کنند.
از طرفی مصرف بیش‌ازحد الکل در یک دوره طولانی می‌تواند منجر به عواقب نامطلوب اجتماعی، روانی و جسمی شود.
مهم‌ترین علائم مربوط به نوروپاتی الکلی عبارت‌اند از:
• درد، احساس بی حسی یا سوزن‌سوزن شدن در دست‌ها، بازوها و پاها
• گرفتگی عضلات و اسپاسم یا انقباضات در اندام مختلف بدن
• ضعف عضلانی
• تغییرات در عملکرد مثانه و روده
• نفخ شکم زیاد و مداوم
• حالت تهوع یا استفراغ
• حساسیت به تغییرات دما
• اختلال عملکرد جنسی
درمان بی حس شدن دست و پا هنگام خواب به دلیل نوروپاتی الکلی:
معمولاً ترک الکل بهترین روش برای کاهش عوارض آن است. اگرچه برخی افراد به‌قدری الکل مصرف کرده‌اند که حتی با قطع آن ممکن است برخی آسیب‌های عصبی دیگر خوب نشوند. برای این افراد فیزیوتراپی و کاردرمانی نیز ممکن است مفید باشند.
علل دیگر ایجاد بی حس شدن دست و پا هنگام خواب:
سایر علل احتمالی بی حسی دست و پا هنگام خواب عبارت‌اند از:
• عوارض جانبی دارو
• سکته
• مولتیپل اسکلروزیس (MS)
• فیبرومیالژیا
• لوپوس
• بیماری رینود
بی حسی دست و پای چپ در خواب نیز می‌تواند تنها ناشی از بد خوابیدن و وضعیت نامناسب خواب شما باشد که در این صورت تنها راه درمان تغییر وضعیت خواب است؛ مثلاً افرادی که شب موقع خواب سمت یک پهلو می‌خوابند و دست چپشان را مدت زمان طولانی زیر سر قرار می‌دهند دچار بی حسی دست و پای چپ در خواب می‌شوند. معمولاً این نوع بی حسی بعد از بلند شدن و کمی حرکت از بین می‌رود، اما اگر عادت خود را تغییر ندهید می‌تواند به یک شرایط مزمن تبدیل شود.
گاهی نیز بی حسی دست و پای چپ در خواب بخصوص اگر به‌صورت ناگهانی رخ داده باشد می‌تواند نشانه‌ای از شرایط خاص مانند سکته قلبی یا مغزی باشد که باید سریعاً فرد را به اورژانس منتقل کرد و بهتر است خودتان بیمار را حرکت ندهید و با اورژانس تماس بگیرید تا به شما بگویند بهتر است چه اقداماتی را انجام دهید.
سایر عواملی که در قسمت‌های قبلی توضیح داده شد نیز می‌توانند عامل بی حسی دست و پای چپ در خواب باشند که باید توسط متخصصین مربوطه مورد ارزیابی قرار بگیرند.
اگر خواب رفتن دست به دلیل وضعیت خوابیدن شما باشد معمولاً خطری ایجاد نمی‌کند. بااین‌حال انجام مداوم این کار نیز می‌تواند منجر به آسیب‌های مزمن شود. در پاسخ به سؤال ایا خواب رفتن دست خطرناک است باید بگوییم زمانی این حالت خطرناک است که نشانه‌ای از یک بیماری جدی مانند سکته یا آسیب‌های عصبی باشد که پیش‌رونده هستند و اگر به موقع درمان نشوند می‌توانند تهدید کننده یا عامل فلج اندام شوند.
برای جلوگیری و به حداقل رساندن بی حس شدن دست و پا هنگام خواب می‌توانید از نکات زیر پیروی کنید:
• از خوابیدن روی بازوها، آرنج‌ها یا مچ‌های خمیده خودداری کنید.
• از خوابیدن روی دست‌ها خودداری کنید.
• کنترل هرگونه بیماری زمینه‌ای که می‌تواند منجر به بی حسی دست و پا هنگام خواب شود.
• استراحت مکرر بعد از فعالیت‌های مکرر مچ دست مانند تایپ، ورزش‌های خاص و ...
اگر فردی در طول شب یا صبح هنگام بیدار شدن دچار خواب‌رفتگی یا بی حسی در دست و پای خود شود، می‌تواند با ماساژ یا تکان دادن دست‌ها و پاهای خود سعی کند بی حسی را برطرف کند.
بی حسی دست که در مدت کوتاهی برطرف می‌شود، معمولاً نشان می‌دهد که یک عصب یا رگ خونی به‌صورت موقت فشرده شده و باعث بی حسی شده است. تغییر موقعیت خواب به این وضعیت کمک می‌کند؛ اما در مورد بیماری‌های دیگر باید یک متخصص یا پزشک مراقبت‌های عمومی با انجام آزمایشات مورد نیاز بیماری‌های زمینه‌ای احتمالی را تشخیص دهد.
در این مسیر معمولاً بررسی سابقه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی نیز انجام خواهد شد. معمولاً در مورد انواع سندرم‌ها و مشکلات ستون فقرات نیز متخصصان ارتوپد می‌توانند به تشخیص علت این وضعیت و درمان آن کمک کنند. ممکن است برای بررسی دقیق‌تر علت از تصویربرداری با اشعه ایکس یا ام آر ای و سی‌تی‌اسکن نیز استفاده شود. همچنین ممکن است آزمایش‌های عصبی را برای شناسایی مناطق آسیب عصبی انجام دهند.
اگر با وجود درمان‌های خانگی مانند تغییر وضعیت خواب یا استفاده از بریس در هنگام شب، بی حسی همچنان ادامه داشت، باید به پزشک مراجعه شود تا علت اصلی این وضعیت مشخص گردد و هرچه زودتر اقدامات لازم صورت گیرند؛ زیرا آسیب‌های عصبی پیش‌رونده می‌باشند و در صورت عدم درمان علت زمینه‌ای در زمان مناسب می‌تواند عوارض جدی مانند فلج اندام را به دنبال داشته باشد. همچنین اگر فرد دچار بی حس شدگی پا و دست هنگام خواب شد که در طول روز هم ادامه داشت باید به پزشک مراجعه نماید.
بی حس شدن دست و پا هنگام خواب در بیشتر مواقع ناشی از بد خوابیدن و وضعیت نادرست هنگام خوابیدن یا عدم حرکت دست و پا در طول خواب می‌باشد. در این شرایط تغییر وضعیت خواب می‌تواند درمان را به‌راحتی انجام دهد و از مزمن شدن شرایط هم جلوگیری کند؛ اما گاهی علت کرخت شدن دست و پا در خواب ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای جدی یا شرایط خطرناکی مانند سکته است که نیاز به ارزیابی سریع توسط پزشک و اقدامات درمانی فوری دارد.
بازهم تأکید می‌کنیم به دلیل پیش‌رونده بودن آسیب‌های عصبی سهل‌انگاری در پیگیری درمان این وضعیت ناشی از آسیب‌های عصبی می‌تواند عوارض مختلفی مانند بی حسی و عدم توانایی حرکت اندام و یا حتی فلج کامل را به دنبال داشته باشد.
شما می‌توانید جهت ارزیابی کامل علت این وضعیت توسط بهترین متخصصین به مرکز تخصصی ما نیز مراجعه کنید. شماره تلفن‌های این مرکز برای شما در بخش تماس با ما درج شده است.