با مهم‌ترین علت گزگز دست اول صبح بیشتر آشنا شوید
بی‌حس بودن دست‌ها در اول صبح و پس از بیدار شدن، امری غیر طبیعی نیست. اکثر افراد حس می‌کنند که دست‌شان در یک زمان مشخص بی‌حس شده و به خواب رفته است. خوابیدن در حالتی که به قسمت بازو یا دیگر نواحی دست فشار وارد آید مهم‌ترین علت گزگز دست اول صبح است که البته مدتی بعد از بیدار شدن و تغییر وضعیت بدن، گزگز و بی حسی برطرف می‌شود. گزگز انگشتان دست در صبح علل دیگری نیز دارد و ممکن است نشان‌دهنده نوعی بیماری زمینه‌ای باشد از این‌رو لازم است که از سایر نشانه‌ها مطلع باشیم و بدانیم برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم؟ تا نسبت به تشخیص و درمان آن اقدام کنیم.
بی حسی یا در واقع خواب رفتن در نواحی مختلف دست از جمله انگشتان، بازو، ساعد و ... اتفاق می‌افتد. در واقع گزگز و مورمور شدن و بی حسی دست به معنای خواب رفتن آن است که عوامل گوناگونی در ایجاد آن دخالت دارند. در برخی مواقع ممکن است علت گزگز دست اول صبح مهم و جدی نباشد و به خودی خود بعد از مدتی برطرف شود. همچنین در برخی مواقع که گزگز و مورمور شدن دست شدید شود، احتمال دارد که بیان‌گر وجود یک عارضه یا بیماری جدی و مهم باشد.
در این زمان باید در اولین فرصت برای تشخیص علت گزگز دست در صبح و روند درمان اقدامات لازم را انجام دهید. حتماً از عواملی که علت گزگز و به خواب رفتن قسمت‌های مختلف دست بعد از بیدار شدن می‌شود، مطلع شوید. مهم‌ترین علت گزگز دست اول صبح پس از بیدار شدن عبارت است از:
1. تونل کارپال: تونل کارپال از جمله سندرم های خطرناکی است که به دلیل فشرده شدن عصب وسطی در تونل کارپال رخ می دهد، در اصل یک مسیر بسیار ظریف و باریک در مقابل مچ دست است. بی‌حس شدن، گزگز و مورمور شدن از جمله نشانه های رایج سندرم تونل کارپال محسوب می شود. در برخی مواقع احتمال دارد که ضعف در قدرت گرفتن نیز به وجود آید. انواع حرکت‌های تکراری و دائمی دست از جمله تایپ بر روی صفحه کلید، اضافه وزن شدید، وارد شدن ضربه و صدمه جدی به مچ دست و استفاده فراوان از انواع تجهیزات ماشینی می‌تواند سبب به وجود آمدن آن شود.
2. اسپوندیلوز گردن: از دیگر علت گزگز دست اول صبح، اسپوندیلوز گردنی است. زمانی که دیسک‌های واقع شده در ناحیه ستون فقرات با بیشتر شدن سن به انواع فرسودگی، ساییدگی شدید و پارگی روزانه دچار شوند، اسپوندیلوز گردنی رخ می‌دهد. این عامل ممکن است سبب نشانه‌های بیماری آرتروز از جمله خار استخوان و تورم و برآمدگی ناحیه دیسک نیز شود. هر دوی موارد ممکن است فضای میان ستون فقرات ناحیه گردن را بیش از اندازه تنگ و باریک کنند.
در نهایت فشار زیادی را به ریشه عصبی یا همان نخاع وارد کنند و سبب بی حسی، مورمور و گزگز در قسمت‌های مختلف دست از جمله بازوها شوند. همچنین اسپوندیلوز گردنی ممکن است بی‌حس شدن پاها و درد و سفت شدن گردن را به همراه داشته باشد.
3. سندروم بیرونی توراسیک: به مجموعه‌ای از اختلالات سندرم بیرونی توراسیک می‌گویند. این سندرم هنگامی رخ می‌دهد که انواع عصب یا حتی رگ‌های خونی در بخش زیرین گردن و بخش فوقانی قفسه سینه به دلایل گوناگون تحریک شوند، صدمه ببینند یا تحت فشار قرار بگیرند. از نشانه‌های شایع فشرده شدن عصب می‌توان به گزگز و بی‌حس شدن دست، ساعت و انگشتان دست اشاره کرد. این سندروم ممکن است سبب به وجود آمدن درد در بخش‌های از گردن، شانه، بازو و حتی دست شود. علاوه بر این می‌تواند یکی از مهم‌ترین علت گزگز دست اول صبح و خواب رفتن انگشت‌های دست بعد از بیدار شدن نیز باشد.
4. نوروپاتی محیطی: نوروپاتی محیطی که به آن آسیب عصبی نیز گفته می‌شود، به بیماری‌های مختلفی اشاره می‌کند. این بیماری‌ها شامل صدمه به دستگاه عصبی محیطی می‌شود که پیام‌هایی را میان سیستم عصبی میانی و سایر نواحی بدن دریافت و سپس ارسال می‌کند. بد نیست بدانید که بیشتر از ۱۰۰ مدل نوروپاتی محیطی داریم و نشانه‌هایی که رخ می‌دهند به اعصاب صدمه دیده بستگی دارند. از مهم‌ترین این نشانه‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:
♦ دردهای شدید، تیز و کوبنده
♦ بی‌حس شدن دست و سایر نواحی و مورمور شدن
♦ حس وزوز شدید یا خفیف
5. وضعیت خوابیدن: وارد شدن فشار زیاد بر روی دستان به علت نامناسب بودن وضعیت خوابیدن از جمله علت گزگز دست اول صبح پس از بیدار شدن از خواب است. این ممکن است هنگامی رخ دهد که شما بر روی بازو، دست یا حتی در حالتی که به اعصاب فشار زیادی وارد شود، بخوابید. کم شدن جریان خون برای مدت کوتاه، ممکن است سبب بی حسی یا گزگز شدن دست‌های شما شود. برای بهتر و تسکین نشانه‌ها، بهتر است حالت خوابیدن خود را تغییر دهید.
6. کاهش ویتامین ب ۱۲: برای آنکه مغز و دستگاه عصبی مرکزی و همچنین سنتز DNA بهترین عملکرد و فعالیت را داشته باشند، وجود ویتامین ب ۱۲ به اندازه کافی در بدن شما ضروری است. علاوه بر این برای تولید گلبول‌های قرمز خون این ویتامین بسیار لازم است. موارد متعددی از جمله سن، ژنتیک و وراثت، بعضی از شرایط پزشکی از جمله بیماری‌های خود ایمنی و بیماری گاستریت ممکن است باعث کاهش ویتامین ب ۱۲ در بدن شما شوند. از رایج‌ترین نشانه‌های کمبود این ویتامین در بدن می‌توان به گزگز و بی‌حس شدن دست و پا، ضعف شدید عضله‌ها و کم شدن اشتها اشاره کرد.
7. نوشیدن زیاد الکل: در صورتی که شما بیش از حد مجاز الکل می‌نوشید، به احتمال زیاد بافت‌های عصبی شما دچار صدمه جدی می‌شوند که به این وضعیت نوروپاتی الکلی گفته می‌شود. اشخاصی که در نوشیدن الکل زیاده‌روی می‌کنند، امکان دارد یک علت گزگز دست اول صبح در آنها همین مسئله باشد. کاهش انواع ویتامین‌ها و سایر مواد مغذی که بدن برای فعالیت درست و مناسب اعصاب، به آن احتیاج دارد، در میان بحث اعتیاد به الکل غیر طبیعی و غیر عادی نیست؛ چرا که نوشیدن بیش از حد الکل در بیشتر مواقع با رژیم غذایی غیر اصولی و نادرست همراه است. علاوه بر این امکان دارد که با یکی از نشانه‌های زیر روبه‌رو شوید:
♦ ضعف شدید عضلانی
♦ گرفتگی ناگهانی عضلات
♦ ایجاد مشکل در عملکرد و فعالیت جنسی
8. کیست گانگلیون: از جمله توده‌هایی که منجر به سرطان نمی‌شوند، می‌توان کیست‌های گانگلیونی را نام برد. این کیست‌ها در راستای انواع مفصل‌ها یا تاندون‌های دست یا ناحیه مچ دست به وجود آمده و بزرگ می‌شوند. در صورتی که این کیست‌ها به اعصاب فشار زیادی وارد کنند، ممکن است سبب بی‌حس و گزگز شدن دست‌ها در اول صبح و دیگر زمان‌ها شود. علاوه بر این، امکان دارد که در زمان فشار دادن، با درد نسبتاً شدیدی همراه باشد و حتی در حرکت کردن مفاصل، مشکلاتی را به وجود آورد. بیشتر کیست‌های گانگلیون خود به خود و بدون نیاز به درمان برطرف می‌شوند.
9. دیابت از نوع شیرین: دیابت را می‌توان از جمله بیماری‌های طولانی و مزمن دانست که سبب بالا رفتن قند خون می‌شود. این نوع دیابت زمانی ایجاد می‌شود که بدن شما به صورت تأثیرگذار به انسولین واکنش نشان نمی‌دهد یا قادر نیست به اندازه لازم انسولین، تولید کند. به صورت حدودی می‌توان گفت که نیمی از اشخاصی که از دیابت رنج می‌برند به یک نوع آسیب عصبی مانند نوروپاتی محیطی و سندرم تونل کارپال مبتلا هستند. این آسیب عصبی ممکن است علت گزگز دست اول صبح و سبب به وجود آمدن درد، احساس ضعف شدید شود.
10. عوارض شیمی درمانی: از دیگر علل بی حسی انگشتان دست در صبح، شیمی درمانی است. نمونه‌های ویژه‌ای از شیمی درمانی بر روی عصب‌های حسی کوچک بر دست و پاهای شما تأثیر قابل توجهی دارد. شیمی درمانی علائم مختلفی از جمله درد و گزگز انگشتان دست در صبح، بی حسی و حتی گزگز در پاها را به وجود می‌آورد. درمان انواع بیماری‌ها از جمله سرطان با شیمی درمانی نیز ممکن است سبب ضعف شدید، گرفتگی ناگهانی عضلات و حتی خستگی عضلات شود.
11. سایر بیماری‌ها: علاوه بر موارد ذکر شده برخی از بیماری‌ها ممکن است سبب گزگز انگشتان دست در صبح شود. بیماری روماتیسم مفصلی، لوپوس، ایدز، بیماری سیفلیس، مشکل کم کاری تیروئید، لایم، بیماری اسکلروز چندگانه از مهم‌ترین این بیماری‌هاست.
در قسمت‌های قبل سعی کردیم شما را با مهم‌ترین علت گزگز دست اول صبح آشنا کنیم. در صورتی که پس از گذشت چند روز، همچنان گزگز و بی حسی دست و انگشتان را دارید و با تغییر دادن شرایط خود، بهتر نشده‌اید، حتماً در اولین فرصت برای تشخیص به نزد پزشک متخصص بروید. علاوه بر این در صورتی که در سایر قسمت‌های بدن خود نیز دچار گزگز و بی حسی شدید یا با نشانه‌های نگران کننده‌ای روبه‌رو شدید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.
در صورتی که هر چند وقت یکبار و تعداد دفعات کم با دست‌های بی‌حس و گزگز از خواب بیدار می‌شوید و بعد از چند دقیقه گزگز متوقف می‌شود، به احتمال زیاد جای نگرانی نیست. اما اگر این وضعیت ادامه دار باشد یا با سایر نشانه‌ها روبه‌رو شدید، حتماً برای معاینه و تشخیص نزد پزشک متخصص بروید. پزشک می‌تواند انواع آسیب‌های عصبی یا دیگر عوامل زمینه‌ای بی حسی را ارزیابی کنند. مهم‌ترین روش‌های تشخیص علت گزگز دست اول صبح عبارت است از:
1. معاینه جسمی یا فیزیکی: ابتدا پزشک در مرحله نخست، سابقه پزشکی شما را مورد بررسی قرار داده و به منظور چکاپ و بررسی حس دست و انگشتان شما اقدام به معاینه فیزیکی می‌کند.
2. آزمایش خون: بررسی مقدار ویتامین‌ها، دیگر عوامل برای ارزیابی امکان دچار شدن به بیماری‌های مختلف از جمله دیابت، مشکلات تیروئیدی و سایر عواملی که ممکن است در بی حسی انگشتان دست تأثیر زیادی داشته باشند، از مهم‌ترین هدف‌های انجام آزمایش خون است. در واقع با انجام آزمایش خون در یک آزمایشگاه معتبر می‌توان علت گزگز دست اول صبح را به آسانی تشخیص داد.
3. جست‌وجوی مایع مغز نخاعی از طریق آزمایش: مایع مغزی نخاعی در واقع قسمت نخاع و مغز را در برگرفته است، که با جست‌وجوی آن می‌توان بخش زیادی از بیماری‌های مختلف که بر روی دستگاه عصبی مرکزی تأثیر مستقیم می‌گذارند را تشخیص داد.
4. آزمایش سرعت هدایت عصبی: هدف از انجام تست NCV که به آن مطالعه هدایت عصبی نیز گفته می‌شود، جست‌وجوی سرعت حرکت پیام‌های الکتریکی در عصب‌های محیطی و سنجش وجود صدمه و آشفتگی فعالیت عصبی است.
5. الکترومیوگرافی: نوار عصب و عضله که به آن الکترومیوگرافی نیز می‌گویند، از جمله شیوه‌های تشخیص علت گزگز دست اول صبح است. با کمک این روش می‌توان انواع صدمه‌های عصبی عضلانی را به آسانی تشخیص داد. در واقع در این تست میزان جواب‌دهی عضله‌ها به پیام‌های عصبی مورد بررسی و سنجش قرار می‌گیرند.
6. آزمایش سی‌تی اسکن: سی‌تی اسکن در واقع یک روش تصویربرداری با کمک تعدادی اشعه ایکس است. در این روش از طریق تعدادی اشعه ایکس، عکس‌های سبه بعدی از ناحیه صدمه دیده ایجاد می‌شود. با کمک این عکس‌ها اندام‌های داخل بدن از جمله رگ‌های خونی، مغز و دیگر بافت‌های نرم بدن شما را مورد بررسی و سنجش قرار می‌گیرد.
7. آزمایش ام‌آر‌آی: MRI با جست‌وجوی بافت‌های نرم بدن شما به دیدن وجود عارضه‌هایی که ممکن است در به وجود آمدن این مشکل تأثیر داشته باشند، کمک فراوانی می‌کند.
8. روش بیوپسی عصب: بیوپسی عصب در واقع همان نمونه‌برداری از عصب‌هاست که هدف از انجام این کار جست‌وجوی وجود مشکل و بی‌نظمی در عصب است.
9. بیوپسی پوست: از دیگر روش‌های عالی برای تشخیص علت گزگز دست اول صبح، نمونه‌برداری از قسمت‌های مختلف پوست بدن است. هدف از انجام بیوپسی پوست، جست‌وجو و دیدن پایان تارهای عصبی است.
در قسمت قبل مهم‌ترین علت گزگز دست در صبح و روش‌های تشخیص این عارضه را بیان کردیم. به منظور درمان بی حسی و گزگز انگشتان دست در صبح ابتدا باید علت آن تشخیص داده شود؛ زیرا درمان این عارضه به علل آن وابسته است. در صورتی که بی حسی و گزگز گهگاهی رخ می‌دهد و با تغییر دادن حالت خواب بهتر می‌شود، به احتمال زیاد احتیاجی به درمان نیست. برای درمان علت بی حسی انگشتان دست در صبح از شیوه‌های درمانی مختلف که ترکیب درمان‌های طب سنتی و طب نوین است، استفاده می‌شود. مهم‌ترین روش‌های درمان علت گزگز دست اول صبح عبارت است از:
1. داروهای تسکین‌دهنده بدون نسخه: شما می‌توانید برای رفع گزگز دست و بی حسی انگشتان از داروهای تسکین‌دهنده بدون نیاز به نسخه پزشک استفاده کنید. داروهای غیر استروئیدی ضد تورم از جمله این داروها هستند. از مهم‌ترین داروهای غیر استروئیدی می‌توان آسپرین و ایبوپروفن را نام برد که درد و تورم خفیف دست، گردن و دیگر قسمت‌های بدن را کاهش داده بی حسی و گزگز دست در اول صبح را نیز برطرف می‌کنند.
2. آتل مناسب یا محافظ مچ دست: از بهترین روش‌هایی که می‌توانید بی حسی و گزگز دست و انگشتان در اول صبح را کاهش دهید و به مرور زمان برطرف کنید، استفاده از یک وسیله به نام آتل است. زمانی که شما از محافظ مچ دست یا آتل استفاده می‌کنید، مچ دست شما در وضعیت صافی قرار می‌گیرد که این امر فشار وارد شده بر روی عصب مرکزی را به صورت قابل توجهی کم می‌کند. برای کمک به پیشگیری از نشانه‌های سندرم تونل کارپال، می‌توانید از آنها در زمان انجام فعالیت‌های تکراری یا عصرها استفاده کنید.
3. روش‌های درمان موضعی: برای درمان و برطرف کردن علت گزگز دست اول صبح می‌توانید از درمان‌های موضعی استفاده کنید. این درمان‌ها شامل چسب‌های لیدوکائین و کرم کپسایسین است که بر روی پوست قرار داده می‌شود. استفاده از این چسب‌ها می‌تواند درد کم و آسیب‌های عصبی را تا حدودی بهبود دهد و بی حسی و گزگز دست را برطرف کند.
4. داروهای مقابله با افسردگی: بعضی از داروهایی که برای درمان افسردگی مصرف می‌شود، با دخالت در فرایندهای مسئول فرستادن پیام‌های درد، درد نوروپاتیک را برطرف می‌کنند. آنها این قابلیت را دارند که در درمان و رفع درد عصبی بر اثر بیماری دیابت و دیگر شرایط تأثیرگذار و مفید واقع شوند.
5. داروهای مقابله با تشنج: داروهایی که برای درمان بیماری صرع و مقابله با تشنج ساخته شده‌اند، می‌توانند تا حدودی درد عصبی را ساکت و بهتر کنند. از مهم‌ترین این داروها می‌توان به گاباپنتین و پره گابالین اشاره کرد.
6. عمل جراحی: در صورتی که با انجام روش‌ها و شیوه‌های درمانی ذکر شده، بی حسی و گزگز انگشتان، مچ و دیگر نواحی دست درمان نشود، در آخر از عمل جراحی استفاده می‌شود. احتمال دارد که عمل جراحی در شرایط ویژه‌ای برای برخی از بیماران خاص، بهترین و آخرین گزینه باشد. این امر ممکن است انواع روش‌ها از جمله جراحی به منظور رهاسازی عصب‌ها یا عروق خونی فشرده شده در اثر سندرم تونل کارپال، دیسک‌های متورم و کیست‌های گانگلیونی را در بر بگیرد.
بی حسی دست و گزگز انگشتان در صبح ممکن است برای بسیاری از افراد رخ دهد؛ اما اگر تداوم یابد و بعد از چند روز برطرف نشود، باید در اولین فرصت برای معاینه و تشخیص علت نزد یک متخصص با تجربه بروید و این مشکل را جدی بگیرید. علت گزگز دست اول صبح مهم‌ترین بحث ما در این مقاله بود که سعی کردیم مهم‌ترین علت آن را به صورت کامل و جامع بیان کنیم. علاوه بر این با روش‌های تشخیص علت بی حسی انگشتان دست در صبح، شیوه‌های درمان گزگز آشنا شدیم.