اسپاسم عضلانی فک: راهنمای جامع برای شناخت و درمان آن
اسپاسم عضلانی فک یکی از مشکلات دردناک و ناتوان‌کننده‌ای است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله استرس، مشکلات دندانی، یا اختلالات مفصلی رخ دهد. این اسپاسم‌ها معمولاً به صورت انقباضات غیرارادی و شدید عضلات فک بروز می‌کنند و می‌توانند به سرعت به دردهای شدید، سختی در باز و بسته کردن دهان و حتی مشکلاتی در جویدن و صحبت کردن منجر شوند. در صورت ادامه‌دار بودن این مشکل، ممکن است عوارضی مانند آسیب به مفصل فک یا اختلالات در دندان‌ها و لثه‌ها ایجاد شود که نیازمند درمان‌های پیچیده‌تر است. برای درمان صحیح و پیشگیری از این عوارض خطرناک، مشورت با یک متخصص گرفتگی عضلات ضروری است. در این مقاله، به شما خواهیم گفت که چگونه می‌توانید این اسپاسم‌های عضلانی را شناسایی کرده و با روش‌های مناسب از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنید.
آنچه در ادامه میخوانید:
اسپاسم و گرفتگی عضلانی فک یک بیماری مانند سایر بیماری‌های گرفتگی عضلانی بدن است که باعث گرفتگی عضلات مفاصل فک و گیجگاهی می‌شود. قفل‌شدن ماهیچه‌های فک سبب این می‌شود که عملکرد مفاصل گیجگاهی با مشکل مواجه گردد. این گرفتگی به‌گونه‌ای است که با سفت‌شدن ماهیچه‌های فک همراه می‌شود. با وجود این گرفتکی درعضلات فک، شما قادر به بازکردن دهان خود نیستید یا به مشکل برمی‌خورید و فقط می‌توانید نصف اندازه قبل، دهان خود را باز کنید.
به‌طور کلی دهان بین ۴۰ تا ۶۰ میلی‌متر باز می‌شود؛ وقتی دچار گرفتگی مفاصل فک بشوید، بیشتر از نصف این اندازه نمی‌توانید دهان خود را باز کنید و حرف زدن و غذا خوردن شما همراه با درد است. وجود درد در فک می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد؛ مانند فعالیت‌های دندانپزشکی که می‌تواند باعث واردشدن فشار به عضلات فک شود و موجب بروز درد شود.
احساس درد در قسمت راست فک ممکن است به‌خاطر مشکلات کیسه صفرا باشد. کیسه صفرا نزدیک به دیافراگم است و احتمال دارد که درد آن به فک و عضلاتش کشیده شود. دررفتگی فک هم می‌تواند درد شدیدی را به‌همراه داشته باشد و همین‌طور وجود یک کیست کوچک در مفصل فک، دردی مشابه دارد اما یکی از شایع‌ترین عواملی که می‌تواند دردهای شدیدی را در فک ایجاد کند، گرفتگی عضلات و ماهیچه‌های فک است.
گرفتگی‌های عضلات فک می‌تواند همراه با درد شدید باشد و فعالیت‌های شما را با دردسر همراه کند. حرف زدن و غذا خوردن از مهم‌ترین فعالیت‌های روزانه است که تحت‌تاثیر این درد، با مشکل مواجه می‌شود. این درد می‌تواند در موارد حاد، سخت و دردناک باشد و علل زیادی می‌توانند باعث شوند که مفاصل و ماهیچه‌های فک شما دچار گرفتگی شود اما به راستی علت انقاض غیرارادی فک چیست؟
عوارض احتمالی سرطان‌های سر و گردن
سرطان‌های سر و گردن و عوارضی که ممکن است در حین درمان، با آنها مواجه شوید، ازجمله عوامل این بیماری است که به‌دلیل استفاده از داروهای پرتودرمانی و شیمی‌درمانی می‌تواند بر ماهیچه‌های فک اثر گذارد و گرفتگی رخ دهد.
جراحی‌های دندان
بعد از انجام جراحی‌هایی مانند کشیدن یا کانال کشی دندان، به‌خاطر آمپول‌های بی‌حسی که به لثه وارد می‌شوند و عضلات فک را درگیر می‌کنند، می‌تواند گرفتگی فک بروز کند.
عفونت‌ها
وجود عفونت‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها در دهان و دندان می‌توانند باعث شیوع و سرایت به ماهیچه‌های فک شوند. از شایع‌ترین این عفونت‌ها آبسه و عفونت‌های لثه‌ای است که بیشتر با آن مواجه می‌شوید.
ضربات به فک
ضربات شدیدی که به فک وارد می‌شود سبب دررفتگی یا شکستگی می‌شوند. این امر می‌تواند عوارضی را بعد از درمان در پی داشته باشد. این عوارض در طولانی‌مدت می‌توانند باعث انقباض ماهیچه‌های فک شوند.
زیاد حرف زدن
زیاد حرف زدن از جمله عواملی است که می‌تواند باعث فشار به مفاصل گیجگاهی فک شود؛ آسیبی که از این امر به ماهیچه‌ها وارد می‌شود به‌خاطر تحرک زیاد است و گرفتگی عضلات فک را به‌همراه دارد.
زیاد بازماندن دهان
بازماندن دهان برای زمان طولانی باعث ساییدگی غضروف‌های فک می‌شود. برای مثال می‌توانیم فعالیت‌های زیاد دندانپزشکی را نام ببریم که در آن دهان چند ساعت باز است. البته این مورد جزو گرفتگی‌های خفیف است.
جویدن‌های زیاد
یکی از دلایل گرفتگی عضلانی فک می‌تواند جویدن‌های زیاد باشد. افرادی که عادت به خوردن آدامس دارند یا افرادی که با ناراحتی‌های عصبی مواجه هستند و عادت به خوردن ناخن‌های خود دارند؛ ممکن است به این اختلال دچار شوند.
اگر با اسپاسم و گرفتگی عضلانی فک مواجه شوید، ممکن است در موارد سطحی با درد خفیف روبه‌رو باشید که درمان‌های خانگی این درد را کاهش و درمان می‌کنند مانند مواردی که درمان‌های دهان و دندان صورت می‌گیرد. این دردها طبیعی و خفیف هستند و بعد از گذشت یک یا ۲ هفته درمان می‌شوند. در موارد حاد که دردهای گرفتگی عضلات فک شدید هستند، باید به علائم آن آگاه باشید و در صورت نیاز به پزشک متخصص مراجعه کنید.
از موارد رایجی که با گرفتگی عضلانی فک همراه است، احساس درد در صورت است. گاهی این درد فقط یک طرف صورت را درگیر می‌کند که مربوط به مفصل گیجگاهی همان قسمت می‌شود. در موارد حاد ممکن است پخش درد داشته باشید و این هم جزء علائم این بیماری است. در این مواقع درد به ناحیه گوش و گردن هم انتقال پیدا می‌کند. علاوه‌بر این بیمار منقبض شدن عضلات فک را حس می‌کند. ازجمله علائم دیگری که هنگام گرفتگی ماهیچه‌های فک مشاهده می‌شوند، عبارت‌اند از:
- احساس گیجی
- سر دردها
- احساس درد در گردن و شانه‌ها
- محدودیت در انجام حرکات بدن
- شنیدن صدا و گزگز کردن عضلات فک
- دردهای شدید فک و صورت
- اختلال در بینایی
اما بیماری که دچار گرفتگی عضلانی فک می‌شود، درصورتی‌که به دردهای خود بی‌اهمیت باشد و اقدام سریع نسبت به این بیماری انجام ندهد؛ ممکن است با عوارض آن هم روبه‌رو شود. ازجمله عوارض احتمالی که می‌تواند گرفتگی عضلانی فک را به‌همراه داشته باشد عبارت‌اند از:
- گرفتگی تارهای صوتی
- شکستگی در استخوان فک
- آمبولی ریه
- عفونت ریوی
- مشکل در تنفس
- تاری دید
اسپاسم و گرفتگی عضلانی فک حرکتی غیرارادی است که در کنترل شخص بیمار نیست. این بیماری می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که قبل‌تر آنها را بررسی کردیم اما بعضی از بیماری‌ها یا استفاده‌های دارویی هم می‌توانند باعث به‌وجود آمدن گرفتگی عضلات فک شوند یا درد این نواحی را افزایش دهند. چند مورد مرتبط با این بیماری به‌شرح زیر است.
مصارف دارویی
بیشتر مصرف داروهای ضدافسردگی و داروهایی که برای درمان‌های سرطان مثل شیمی‌درمانی استفاده می‌شوند و حتی داروهای محرکی که برای بیماری‌های دیگر استفاده می‌شوند؛ می‌تواند بر منقبض شدن عضلات و تکرار آن اثر گذارد.
توده عفونی
از موارد مهم دیگری که بیشتر به چشم می‌خورد، وجود توده‌های عفونی در دهان و لثه است. بیمار حتی بعد از درمان این عفونت‌ها ممکن است با گرفتگی عضلات فک و گلو روبه‌رو شود.
اختلال مفصل گیجگاهی
مورد دیگری که می‌تواند مرتبط به گرفتگی‌های فک باشد، اختلال در مفاصل گیجگاهی است. این مفاصل فک بالا و پایین را به‌هم وصل می‌کنند. اگر این مفصل‌ها دچار مشکل بشوند ممکن است بیماری به نام گوش شناور ایجاد شود. گوش شناور بیماری است که در آن عفونت در پرده گوش و دهانه آن پخش می‌شود. شنا کردن و باقی ماندن آب در گوش می‌تواند باعث بروز این بیماری شود.
بیماری میوفاشیال
یکی از بیماری‌های مرتبط با این مشکل، میوفاشیال است. در این بیماری فشار به یک قسمت باعث می‌شود درد در جای دیگر حس شود. انجام حرکت‌های تکراری و اضطراب‌ها می‌توانند باعث به‌وجود آمدن این درد شوند و برای درمان آن از تزریق‌ها و فیزیوتراپی استفاده می‌کنند.
بیماری هایپرترمی بدخیم
این بیماری به‌خاطر داروهای بیهوشی رخ می‌دهد. داروهای بیهوشی باعث می‌شوند سطح دی‌اکسیدکربن بالا رود و دمای بدن پایین آید که این کار باعث قفل شدن عضلات بدن می‌شود. عضلات فک هم می‌توانند یکی از این موارد باشند.
کاهش کلسیم
از موارد دیگر مرتبط با انقباض ماهیچه‌های فک، پایین بودن کلسیم است. کلسیم‌ها برای استخوان، دندان‌ها و قلب مورد نیاز هستند و اگر این ماده در بدن پایین آید تاثیر مستقیم بر استخوان‌های فک می‌گذارد.
انقباض غیرارادی عضلانی فک ازجمله اختلالاتی است که امکان بروز آن در زنان بیشتر از مردان به‌چشم می‌خورد. همچنین اگر بخواهیم یک رده سنی را برای این بیماری مشخص کنیم، افرادی که بالای ۴۰ سال سن دارند بیشتر مستعد این بیماری هستند. ازجمله افراد دیگری که بیشتر در خطر مواجه شدن با این بیماری هستند، می‌توان به کسانی که دچار سرطان‌های سر یا گردن‌اند، اشاره کرد. انجام جراحی‌ها در این قسمت‌ها می‌تواند فشار زیادی را به استخوان‌های فک وارد کند که این موضوع خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
همچنین افراد دیگری که می‌توانند بیشتر در خطر باشند، کسانی هستند که جراحی‌های دندان انجام داده‌اند. جراحی‌های رایجی که باعث بروز این بیماری می‌شوند کشیدن دندان عقل است. در این مواقع به علت فشاری که به استخوان‌های فک وارد می‌شود، بیمار تا مدت‌ها ممکن است دچار گرفتگی عضلانی فک شود. مورد دیگری که باعث می‌شود گروهی از افراد بیشتر از دیگران در خطر ابتلای این بیماری باشند، بیماری‌های عفونی دهان و دندان است.
عفونت‌ها و باکتری‌ها باعث تضعیف غضروف مفاصل فک می‌شوند و افراد را بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهند. گروه دیگری از افراد هم هستند که بیشتر از بقیه دچار گرفتگی‌های عضلات فک هستند، کسانی که به بیماری‌های استرسی و ناراحتی‌های روانی دچاراند می‌توانند جزء این گروه باشند. این افراد به‌خاطر عادت‌های بیمارگونه مانند جویدن ناخن و دندون‌قروچه، باعث تحریک بیش‌ازحد مفاصل فک می‌شوند که کشیدگی ماهیچه‌ها را با خود به همراه دارد.
گاهی اوقات انقباض عضلانی فک بر اثر فعالیت زیاد عضلات و ماهیچه‌های فک رخ می‌دهد و گاهی هم به خاطر فشاری است که بر این ماهیچه‌ها وارد می‌شود. اگر با گرفتگی عضلانی خفیف مواجه باشید؛ این درد با انجام یک سری از تمرینات کششی و مراقبت‌های ویژه در مدت زمان ۲ یا ۳ هفته قابل درمان است و درد خود به خود کاهش پیدا می‌کند.
اما گاهی مواقع با گرفتگی شدید عضلات فک مواجه می‌شوید. در این شرایط با قفل شدن عضلات صورت و فک درد شدیدی در این ناحیه حس می‌کنید. دهان خود را نمی‌توانید به‌صورت طبیعی و کامل باز کنید و موقع استفاده از عضلات فک کشیدگی شدید در ماهیچه‌های صورت احساس می‌کنید. در این مواقع شما با گرفتگی شدید مواجه شدید و درمان و کاهش درد آن احتیاج به یک پزشک متخصص دارد.
هنگام روبه‌رو شدن با کشیدگی شدید ماهیچه‌های فک بهتر است درصورتی‌که احساس می‌کنید این گرفتگی دلیلی به‌دنبال ندارد؛ سریع‌تر برای درمان آن اقدام کنید. این بیماری می‌تواند عوارض خطرناکی در پی داشته باشد و برای تارهای صوتی یا بینایی شما خطرساز شود. حتی در موارد حاد سکته و مرگ را هم در پی دارد. پس بهتر است که آن را جدی بگیرید.
پزشک متخصص برای شناسایی مشکلات مربوط به گرفتگی عضلانی فک در ابتدا با استفاده از شرح حال بیمار و معاینات، وضعیت را بررسی می‌کند و سعی دارد منبع درد را پیدا کند. ممکن است منبع درد استخوان فک، مفاصل یا ماهیچه‌ها باشند و گرفتگی مربوط به هر کدام، راه تشخیصی جداگانه‌ای دارد. بعد از پیدا کردن محل درد، شدت آن را مشخص می‌کند که می‌تواند خفیف یا شدید باشد. در موردهای حاد گرفتگی فک، بیمار با قفل‌شدن عضلات فک و دهان مواجه است. در این مواقع برای شناسایی و تشخیص به سراغ تجهیزات پزشکی می‌رود.
تصویربرداری از طریق اشعه ایکس یا سیتی‌اسکن یکی از این روش‌هایی است که برای بررسی استخوان‌های فک شما بیشتر به پزشک کمک می‌کند. اگر علت گرفتگی عضلات فک پایین باشد، به‌راحتی مشخص می‌شود اما اگر مشکلات مربوط به مفاصل باشند، از آنجا که مفاصل بافت نرم‌تری دارند برای تشخیص گرفتگی باید از ام‌آرآی استفاده کنند. این کار پرخطرتر است و هزینه بالاتری دارد.
برای انقباض عضلانی فک اگر درمان‌های خانگی تاثیری نداشته باشد چاره‌ای ندارید به‌جز اینکه به متخصص مراجعه کنید اما پزشک چه روش‌های درمانی برای این بیماری دارد؟ یکی از ابتدایی‌ترین روش‌ها فیزیوتراپی است که به‌همراه تمرینات کششی کمک می‌کند ماهیچه‌های فک تقویت شود، درد کاهش پیدا کند و به درمان نزدیک شوید.
مشاوره درمانی از روش‌های دیگری است که اگر دلیل گرفتگی عضلات فک به‌خاطر مشکلات روانی باشد، می‌تواند در کم کردن اضطراب‌ها به بیمار کمک کرده و از قفل عضلات جلوگیری کند. آتل‌های دهان یا وسایل آکلوزال برای گرفتگی‌های شدید استفاده می‌شوند و حفاظی برای فک یا دندان‌ها است که برای گرفتگی عضلات فک بالا کاربرد بیشتری دارند.
یکی دیگر از روش‌هایی که برای درمان انقباض ماهیچه‌های فک کاربرد دارد، تزریق به فک است که به شل‌شدن ماهیچه‌های گرفته شده کمک می‌کند. در موارد حاد که دیگر راه‌های ساده‌تر تاثیری ندارد پزشک مجبور به جراحی فک و درمان مفاصل می‌شود.
زمانی که دچار گرفتگی و انقباض عضلانی فک می‌شوید، می‌توانید با روش‌های درمان خانگی تا حدی درد آن را کاهش دهید و به درمان خود کمک کنید. در موارد حاد و گرفتگی‌های شدید بهتر است عضلات و مفاصل را تحریک نکنید و درمان را به پزشک متخصص در این زمینه بسپارید اما زمانی که گرفتگی ماهیچه‌های فک خفیف باشند و بدانید که بر اثر فعالیت‌های زیاد فک رخ داده است؛ می‌توانید با درمان‌های خانگی که برای شما لیست کردیم به بهبود آن کمک کنید.
انجام تمرین کششی
انجام حرکت کششی روی استخوان فک می‌تواند به کاهش درد کمک کند. شما می‌توانید دست خود را اطراف گوش بکشید؛ در این قسمت یک زائده وجود دارد که می‌توانید آن را حس کنید، انگشت شست خود را روی این قسمت فشار دهید و به آرامی دست خود را روبه پایین بکشید. این کار باعث می‌شود به باز شدن عضلاتی که گرفته شده کمک می‌کند.
استفاده از کمپرس گرم
در موارد بسیاری استفاده از کمپرس گرم یا حوله گرم ماهیچه‌های قفل شده فک را آزاد می‌کند.
داروهای خوراکی
استفاده از داروهای ضد التهابی یا مسکن‌ها مانند ایبوپروفن باعث کاهش درد می‌شود.
رژیم غذایی
در مواقعی که با گرفتگی عضلات فک مواجه هستید سعی کنید بیشتر از غذاهای گرم استفاده کنید و این غذاها بیشتر مایع باشند که فشار کمتری به عضلات وارد شود.
مصرف گیاهان دارویی
مصرف گیاهان دارویی مانند بابونه بسیار آرام‌بخش است و به کاهش درد کمک می‌کند.
ماساژدرمانی
ماساژدرمانی ازجمله روش‌هایی است که برای بهبود عملکرد مفاصل فک بسیار مفید است.
پمادهای موضعی
پمادهای موضعی که برای کاهش درد هستند؛ باعث ایجاد گرما در این ناحیه می‌شوند و این به شل شدن ماهیچه‌های منقبض شده کمک می‌کند.
سخن پایانی
اسپاسم عضلانی فک یکی از مشکلات شایع اما نادیده گرفته شده است که می‌تواند تبعاتی جدی برای سلامت دهان و مفصل فک شما به همراه داشته باشد. اگرچه این اسپاسم‌ها ممکن است ابتدا تنها به عنوان درد و ناراحتی گذرا احساس شوند، اما در صورت عدم درمان، می‌توانند به مشکلات پیچیده‌تری مانند آسیب به مفصل فک یا اختلال در جویدن و صحبت کردن تبدیل شوند. بسیاری از افراد به اشتباه این مشکل را نادیده می‌گیرند و در نتیجه، به تدریج علائم وخیم‌تری تجربه می‌کنند.
این وضعیت می‌تواند کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد و حتی به مشکلات بلندمدت مانند سردردهای مزمن یا اختلالات دندانی بینجامد. متاسفانه، اغلب افراد نمی‌دانند که این عارضه می‌تواند ناشی از اختلالات جدی‌تر باشد که به درمان فوری نیاز دارد.
در این میان، کلینیک ما با استفاده از روش‌های پیشرفته و تخصصی در درمان گرفتگی عضلات فک، آماده است تا به شما در شناسایی علت دقیق این مشکل کمک کند و راهکارهای مناسب برای کاهش درد و پیشگیری از عواقب خطرناک آن را ارائه دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی، هم‌اکنون با متخصصان ما تماس بگیرید.