ماساژ برای آرتروز گردن، یک اقدام درمانی مفید و در عین حال خطرناک و آسیب زننده 

بدون شک آرتروز گردن یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قرن حاضر می‌باشد، این بیماری پیشرونده با علائم دردناک و گاها ناتوان کننده‌ای همراه است و اگر مهار یا درمان نشود احتمالاً کیفیت زندگی فرد را به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد. انجام ماساژ برای آرتروز گردن به شرط آن که به دکتر فوق تخصص آرتروز گردن مراجعه کنیم می‌تواند موثر باشد، در غیر این صورت احتمالاً باعث بدتر شدن علائم بیماری شود. ماساژ‌درمانی دارای اصول خاص خود می‌باشد و باید حتما توسط فیزیوتراپیست یا متخصص طب فیزیکی انجام شوند. اگر این عمل توسط افراد غیرمتخصص انجام گیرد، می‌تواند باعث بروز آسیب‌های جدی و جبران ناپذیری در نخاع شود.

ماساژ برای آرتروز گردن

در مقاله حاضر پیرامون فواید انجام ماساژ برای آرتروز گردن و استفاده مناسب از آن صحبت می‌کنیم و خواهیم گفت که ماساژ برای چه بیمارانی مفید یا مضر می‌باشد.
پیش از آنکه به بحث پیرامون ماساژ برای آرتروز گردن بپردازیم، بهتر است با آرتروز گردن بیشتر آشنا شویم. ابتدا لازم است تفاوت آرتروز و آرتریت را دریابیم:
آرتروز: یک مفهوم کلی است و به بیماری مزمنی گفته می‌شود که در آن غضروف مفصل تخریب شده و بدن قادر به بازسازی آن نیست.
آرتریت: یک بیماری التهابی است که تمام مفصل را درگیر کرده و دچار آسیب می‌کند که در اثر آن غضروف هم ممکن است آسیب ببیند.
هرچند این‌ها دو بیماری مجزا و متفاوت هستند، اما دارای شرایط مشابهی بوده و می‌توان آن‌ها را زیر شاخه‌ای از یکدیگر دانست. در واقع می‌توان آرتریت را نوعی از آرتروز درنظر گرفت.

♦   انواع آرتروز گردن بر اساس علت شکل گیری

عوامل مختلفی هستند که می‌توانند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم باعث آرتروز گردن شوند، البته انواع آرتروز گردن نتایج مشابهی با یکدیگر داشته و خیلی متفاوت نیستند، زیرا همه آنها منجر به آسیب و زوال مفاصل گردن می‌شوند. اما با توجه به متفاوت بودن علل اولیه بروز بیماری در مواردی همچون علائم، شدت، نوع درمان و تشخیص ممکن است تفاوت‌هایی با هم داشته باشند. بر اساس عوامل ایجادکننده، انواع آرتروز گردن را می‌توان به سه دسته کلی ذیل تقسیم کرد:

-    آرتروز ناشی از فرایندهای طبیعی پیری و فرسایش: این نوع آرتروز که به آن استئوآرتریت هم می‌گویند به طور طبیعی در اثر افزایش سن و فرآیند پیری بافت‌های بدن و معمولا در بین سالمند رخ می‌دهد و باعث فرسایش طبیعی و تحلیل غضروف و در نتیجه خرابی مفاصل می‌شود. این نوع آرتروز با علائمی مانند درد، سفتی، قفل شدگی، و سختی در حرکت گردن و گاها تورم مفصل همراه است.

-    آرتروز ناشی از آسیب و صدمه: این نوع آرتروز بعد از برخورد ضربه‌های شدید یا بروز صدمات دیگر در مفاصل ایجاد می‌شود، این آسیب‌ها باعث سرعت گرفتن فرایند طبیعی تخریب مفاصل می‌شوند. (حوادثی مانند: شکستگی یا پارگی غضروف در مفصل، آسیب‌های ناشی از فعالیت‌های ورزشی شدید، کشیدگی یا دررفتگی مفصل، عوارض ثانویه جراحی‌ها، برخی آسیب‌ها و بیماری‌های ستون فقرات گردنی، فشار بیش از اندازه به مفصل، صدمات ناشی از حوادث و تصادفات و ...)

-    آرتروز ناشی از بیماری‌های التهابی: این نوع آرتروز به دلیل بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید، آرتریت ناشی از عفونت‌های ویروسی، آرتریت ناشی از بیماری‌های نقص سیستم ایمنی (مانند پسوریازیس، لوپوس سیستمیک و ام اس) و بیماری‌هایی همچون پارکینسون و غیره ایجاد می‌شود. در این نوع آرتروز، بافت‌های اطراف مفصل تحت تاثیر بیماری قرار می‌گیرند و باعث ایجاد التهاب، سفتی و درد و همچنین افزایش حجم مفاصل، احساس گرما در مفصل و تحریک شدن آن می‌شوند.

♦   درمان‌ها

درمان‌های اصلی و کمکی متعددی برای بیماری آرتروز گردن وجود دارند، که مهم‌ترین آن‌ها را نام خواهیم برد:
الف) درمان‌های اصلی

-    اعمال جراحی
-    تزریق استروئید‌های قوی
-    مصرف دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی
-    تزریق پلاسما غنی از پلاکت به گردن (روش PRP)
-    درمان یا کنترل بیماری‌های زمینه‌ای تشدید کننده آرتروز
-    و ...

ب) درمان‌های کمکی

-    فیزیوتراپی و دستگاه‌های الکتروتراپی
-    ورزش و یوگا
-    تکنولوژی‌های درمانی نوین (امواج لیزر، امواج رادیو فرکانس، امواج اولتراسوند)
-    طب سوزنی
-    کمپرس‌های گرم و سرد
-    ماساژ، روغن‌های گیاهی و بادکش
-    طب سنتی ایرانی
-    اصلاح سبک زندگی، اصلاح خواب و خوراک و کاهش وزن
-    استفاده از بالشتک‌ها و گردنبند‌های طبی
-    دارو‌های ضد درد و ...

فواید ماساژ گردن و نحوه اثرگذاری ماساژ برای آرتروز گردن

همانطور که گفتیم در بیشتر مواقع، انجام ماساژ برای آرتروز گردن می‌تواند موثر و کمک کننده باشد، اما لازم است برای آشنایی بیشتر با این روش کمک درمانی، کمی بیشتر با فواید ماساژ گردن و نحوه اثر گذاری آن آشنا شویم. در ادامه به معرفی و شرح مختصر مهم‌ترین فواید ماساژ گردن برای بیماران مبتلا به آرتروز گردن می‌پرازیم:

♦  بهبود گردش خون

همه ما می‌دانیم که وقتی ناحیه‌ای‌ از بدن را ماساژ یا مالش می‌دهیم، گردش خون در آن ناحیه افزایش پیدا می‌کند. با افزایش گردش خون در یک موضع، خونرسانی و به طبع تغذیه و اکسیژن رسانی به بافت‌های آن موضع از بدن بهتر انجام می‌شود.

♦  کاهش التهاب

این افزایش گردش خون علاوه بر تغذیه بافت‌ها و اکسیژن رسانی به آن‌ها، موجب کاهش التهاب موجود در موضع تحت درمان نیز می‌شود.

♦  افزایش ترشح هورمون اندورفین

یکی از خواص جالب ماساژ درمانی، افزایش سطح ترشح هورمون اندورفین در بدن می‌باشد. ماساژ می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون اندورفین در بدن شود. اندورفین که توسط خود بدن به صورت طبیعی ترشح می‌شود، به عنوان یک ضد درد و آرام‌بخش عمل می‌کند.
بنابراین، ماساژ با افزایش سطح هورمون اندورفین باعث ایجاد حالتی آرامش‌بخش و رهایی از درد می‌شود که می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب نیز کمک کند. اما لازم به ذکر است که میزان این اثرگذاری بر روی سطح هورمون اندورفین، کاملا به واکنش بدن شخص به ماساژ بستگی داشته و ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد.

♦  کاهش درد پس از انجام ماساژ برای آرتروز گردن

کاهش درد یکی از مهم‌ترین اهداف ماساژ درمانی می‌باشد. پس از انجام ماساژ از یک طرف با کاهش التهاب، درد ناشی از آن  نیز کاهش پیدا می‌کند و از طرف دیگر هورمون اندورفین باعث احساس آرامش و تسکین درد می‌شود. 

♦  کاهش استرس و اضطراب و افزایش حس آرامش

ماساژ علاوه بر افزایش ترشح هورمون اندورفین، هم موجب کاهش سطح ترشح هورمون کورتیزول و هم موجب افزایش سطح ترشح هورمون سروتونین نیز می‌شود، هردو مورد موجب کم شدن استرس و اضطراب فرد می‌شوند.

-    سروتونین: این هورمون به عنوان یک ضد اضطراب و ضد افسردگی طبیعی شناخته شده است که در پاسخ به ماساژ، توسط بدن ترشح می‌شود.
-    کورتیزول: کورتیزول یک هورمون استرس معروف می‌باشد، تحقیقات نشان داده است که ماساژ باعث کاهش سطح هورمون استرس (کورتیزول) می‌شود.

♦   کمک به بازسازی بافت‌های آسیب دیده

باکاهش التهاب، افزایش خونرسانی و افزایش اکسیژن رسانی، بدن فرصت بیشتری برای بازسازی بافت‌های آسیب دیده پیدا می‌کند.

♦  افزایش سرعت بهبودی

با انجام منظم ماساژ برای آرتروز گردن به دلیل کاهش سریع‌تر التهاب و افزایش روند بازسازی بافت‌های آسیب دیده، سرعت بهبودی بیمار نیز افزایش پیدا می‌کند.

♦  رهاسازی عضلات و رفع اسپاسم‌های عضلانی

گاهی آرتروز باعث بروز اسپاسم‌های عضلانی می‌شود. انجام ماساژ، هم خون، اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به عضلات و سایر بافت‌های تحت درمان می‌رساند و هم عضلات گردن را به نرمی تمرین می‌دهد. به این شکل اسپاسم‌ها و گرفتی‌های عضلانی برطرف می‌شوند.

♦  رهاسازی اعصاب گیر افتاده یا تحت فشار

گاهی اوقات اسپاسم‌ها و گرفتگی‌های عضلانی اعصاب گردن یا شانه را تحت فشار قرار می‌دهند، انجام ماساژ با کاهش درد و رهاسازی عضلات، به رهاسازی اعصاب گیر افتاده یا تحت فشار نیز کمک می‌کند.

♦  انتقال خواص درمانی روغن‌های گیاهی استفاده شده به بدن

روغن‌هایی گیاهی که در ماساژ درمانی استفاده می‌شوند اغلب دارای خواص درمانی می‌باشند، در اثر انجام ماساژ برای آرتروز گردن، این خواص از طریق پوست به بدن منتقل می‌شوند.

میزان اثرگذاری درمان آرتروز گردن با ماساژ و انواع مختلف آن

میزان اثرگذاری درمان آرتروز گردن با ماساژ، کاملا به شدت و نوع آرتروز گردن بستگی دارد. در ادامه این مساله را به صورت تفکیک شده بررسی می‌کنیم:

♦   اثرگذاری ماساژ برای آرتروز گردن ناشی از استئوآرتریت

در آرتروز گردن ناشی از استئوآرتریت، ماساژ می‌تواند با بهبود گردش خون، گرفتگی‌ها و اسپاسم‌های عضلانی و همچنین درد و التهاب ثانویه ناشی از استئو‌آرتریت را برطرف کند و باعث بهبود حرکت مفصل شود. بنابراین ماساژ می‌تواند یک درمان کمکی برای آرتروز ناشی از استئو‌آرتریت باشد.

♦  اثرگذاری ماساژ برای آرتروز گردن ناشی از ضربه و صدمه

در آرتروز گردنی که از ضربه و صدمه ایجاد شده است، باز این مفصل گردن می‌باشد که دچار آسیب دیدگی و تخریب می‌شود. احتمال وقوع التهاب در این حالت بسیار بیشتر از احتمال وقوع آن در استئوآرتریت می‌باشد. بنابراین ماساژ می‌تواند با گردش خون بهتر باعث کاهش علائم آن شود.

♦  اثرگذاری ماساژ برای آرتروز گردن ناشی از بیماری‌های التهابی

در آرتروزی که از بیماری‌های التهابی نظیر آرتریت روماتوئید ایجاد می‌شود، التهاب بخش‌ مهمی از بیماری می‌باشد. به طوری که کل مفصل یا بخش زیادی از آن درگیر التهاب شده و آسیب می‌بینند. در این مدل از آرتروز‌ها، به دلیل وجود التهاب شدید در مفاصل، ممکن است انجام دادن ماساژ موجب تشدید درد و علائم و حتی بدتر شدن بیماری شود.
نکته بسیار مهم: میزان اثرگذاری ماساژ برای آرتروز گردن و مفید یا مضر بودن آن برای هر بیمار را فقط پزشک می‌تواند مشخص کند زیرا این مسئله به شدت و نوع آرتروز گردن ارتباط دارد. بهتر است قبل از شروع هر گونه درمانی ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض ماساژ گردن

اگر انجام ماساژ برای آرتروز گردن به درستی و توسط یک شخص متخصص و مجرب انجام شود و مفصل دچار التهاب شدید نباشد، به تنهایی دارای عوارض و عواقب بخصوصی نبوده و برای افراد مبتلا به آرتروز گردن می‌تواند بسیار مفید هم باشد، اما همانطور که گفتیم در برخی موارد شرایط بیماران به گونه‌ای می‌باشد که ممکن است انجام ماساژ برای آن‌ها مناسب نباشد.

-    اگر آرتروز بیمار از نوع التهابی باشد و شدت التهاب موجود در گردن بیمار حین ماساژ  زیاد باشد، انجام ماساژ ممکن است باعث افزایش علائم شود. در این وضعیت بهتر است ابتدا با دارو‌ها و سایر ‌روش‌های درمانی ابتدا التهاب را کاهش داده و سپس اقدام به انجام ماساژ درمانی کرد.

-    همانطور که می‌دانید، ماساژ درمانی اغلب همراه با برخی روغن‌های گیاهی انجام می‌‌شود، بدن بعضی از بیماران ممکن است به این روغن‌ها واکنش‌های آلرژیک نشان دهد.

-    زمانی که آرتروز پیشرفت کرده باشد بخش بیشتری از مفصل تخریب شده و حرکات گردن نیز سفت‌تر، خشک‌تر و محدود‌تر می‌شوند. در این وضعیت انجام ماساژ ممکن است به تخریب بیشتر غضروف‌ها و پیشرفت بیشتر بیماری کمک کند.

-    در برخی موارد ممکن است آرتروز گردن با برخی عوارض جانبی خود نظیر بی‌حسی یا درد در دست‌ها همراه شده باشد. انجام ماساژ در چنین مواردی باید بسیار ماهرانه انجام شود، چرا که این علائم ناشی از درگیر شدن اعصاب محیطی دست با بخش‌های مختلفی از ستون فقرات گردن می‌باشند. بنابراین ماساژور باید مراقب باشد که این اعصاب را بیش از پیش تحریک نکرده و علائم را افزایش ندهد.

-    از دیگر  عوارض ماساژ گردن که بسیار کم اتفاق می‌افتند می‌توان به مواردی همچون ورم کردن موضع تحت ماساژ، کبودی و احساس درد و گرفتگی موقت نام برد. 

بنابراین برای کاهش عوارض ماساژ برای آرتروز گردن می‌بایست به موارد ذیل توجه کرد:

-    اطمینان از مفید بودن ماساژ از طریق مشورت با پزشک

-    پرهیز از خود درمانی و مراجعه به یک شخص متخصص و متبحر

-    وارد نکردن فشار بر ستون فقرات در حین انجام ماساژ

-    تست روغن برای پیشگیری از بروز حساسیت

اموزش ماساژ گردن و شانه

انجام ماساژ درمانی توسط افرادی که تخصص لازم را ندارند کار درستی نیست و نباید خودسرانه آن را امتحان کرد، خصوصا برای بیماران مبتلا به آرتروز که مفاصل گردن آن‌ها بسیار حساس‌ می‌باشد. اما به طور کلی برای اموزش ماساژ گردن و شانه ای که ساده و بی‌خطر باشد و بتوان آن را در خانه هم انجام داد، می‌توان به تمرین ذیل اشاره کرد:

-    گرم کردن موضع: ابتدا به کمک یک کیسه آب گرم یا حوله داغ موضع مورد نظر را گرم می‌کنیم تا عضلات گردن و شانه آماده ماساژ شوند.

-    آماده سازی با روغن: یک قاشق از یک روغن گیاهی مخصوص ماساژ را گرم کرده و با دست خود، آن را به دو سمت گردن و شانه‌ها به آرامی می‌مالیم.

-    ماساژ گردن: از پشت گردن شروع کرده و کف دستان خود را به آرامی به صورت چرخشی روی آن مالش می‌دهیم. در ادامه ابتدا به سمت بالا و پایین گردن و سپس به سمت چپ و راست آن، حرکت می‌کنیم‌.

-    ماساژ شانه: پس از اتمام مالش گردن، با حفظ حرکت چرخشی دست‌ها به آرامی به سمت شانه‌ها حرکت کرده و شانه‌ها را نیز از بالا به پایین ماساژ می‌دهیم.

-    تکرار: این روند را تا حداقل 10 دقیقه تکرار می‌کنیم تا عضلات گردن و شانه به خوبی رهاسازی شوند.

نکته بسیار مهم: در این حرکات به هیچ عنوان حق نداریم گردن را فشار داده یا با کمک دست‌ها سر را حرکت دهیم. همچنین اگر مفصل گردن دچار التهاب شدید باشد، تا زمان فروکش کردن این التهاب می‌بایست از انجام ماساژ خودداری کنیم.

روغن‌های گیاهی مناسب ماساژ برای آرتروز گردن

اکثر متخصصین توصیه می‌کنند که انجام ماساژ بهتر است به کمک روغن‌های گیاهی انجام شود تا هم ماساژ اثرگذاری بیشتری داشته باشد و هم خواص درمانی این گیاهان بتواند در تسریع روند بهبودی و کاهش علائم بیماری کمک کننده باشد. می‌توان انجام ماساژ برای آرتروز گردن را به کمک روغن‌های گیاهی ذیل انجام داد:

♦   روغن سیاه دانه

روغن سیاه‌دانه یکی از بهترین روغن‌های دارویی و حاوی خواص درمانی متعدد است که می‌توان از آن در درمان‌های مبتنی بر ماساژ استفاده کرد و بدیهی است که از این روغن می‌توان برای ماساژ گردن هم کمک گرفت. در ادامه به برخی از مهم‌ترین خواص و فواید استفاده از روغن سیاه دانه در ماساژ برای آرتروز گردن
اشاره می‌کنیم:

-    ضد التهاب: روغن سیاه دانه حاوی مقادیر زیادی از تیموکینون است که به عنوان یک ماده ضد التهابی طبیعی عمل می‌کند و می‌تواند به کاهش درد و التهاب در ناحیه گردن کمک کند.

-    آنتی‌ اکسیدان قوی: روغن سیاه دانه حاوی مقادیر زیادی از آنتی ‌اکسیدان‌های طبیعی است که می‌تواند در کاهش علائم آرتروز موثر باشد.

-    افزایش گردش خون: استفاده موضعی روغن سیاه دانه می‌تواند به بهبود گردش خون در ناحیه گردن کمک کند و باعث کاهش درد و سفتی در مفاصل شود. همانطور که گفتیم افزایش خون باعث اکسیژن رسانی بهتر و ترمیم بافتی سریع‌تر نیز می‌شود.

-    تسکین درد: یکی از پرطرفدارترین استفاده‌های روغن سیاه دانه، ماساژ عضو آسیب دیده برای تسکین درد و کاهش سفتی موجود در عضلات آن است.

-    آرامش بخشی: ماساژ گردن با استفاده از روغن سیاه دانه می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب نیز کمک کند.

-    تعدیل کننده سیستم ایمنی: این گیاه دارای خواصی است که به تعدیل (متعادل کردن) سیستم ایمنی بدن و تنظیم گلبول‌های سفید موجود در خون کمک می‌کند.

♦  روغن بادام تلخ

روغن بادام تلخ نیز یکی دیگر از روغن‌های دارویی بسیار موثر است که به دلیل خواص درمانی متعددی که دارد مورد توجه بیماران و پزشکان متعددی قرار گرفته است، از این روغن نیز می‌توان در ماساژ برای آرتروز گردن استفاده کرد. از مهم‌ترین خواص و فواید ماساژ گردن با روغن بادام تلخ ، کاهش التهاب و درد، تقویت عضلات گردن، افزایش جریان خون و کاهش سفتی و سختی عضلات می‌باشند.
در ادامه چند مورد دیگر از متداول‌ترین روغن‌هایی که دارای خواص ضد التهابی، ضد دردی و آرامش بخشی هستند و در ماساژ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند را نام می‌بریم:
-    روغن زیتون
-    روغن جوجوبا
-    روغن نعناع
-    روغن آووکادو
-    روغن نارگیل
-    روغن کنجد
-    روغن لاوندر (اسطوخودوس)
-    روغن چای سبز و ...

سخن پایانی

از این مقاله دریافتیم که ماساژ درمانی چقدر می‌تواند موثر و پرفایده باشد. همچنین فهمیدیم که انجام ماساژ برای آرتروز گردن همیشه به بهبود بیماری کمک نمی‌کند و گاهی می‌تواند موجب تشدید علائم نیز بشود. در نتیجه توصیه می‌کنیم که اگر علائمی مشابه را در گردن خود تجربه کردید حتما ابتدا به پزشک مراجعه کرده و آن را ریشه یابی کنید و سپس در صورت لزوم در ارتباط با ماساژ درمانی از وی مشورت بگیرید.