درباره عضله پیریفورمیس بیشتر بدانید
آیا می‌دانستید که عضله پیریفورمیس که به آن عضله گلابی‌شکل هم گفته می‌شود، در پشت ران قرار دارد و با فشارآوردن بر روی عصب سیاتیک می‌تواند موجب درد در قسمت مهره‌های کمر و لگن شود؟ این درد که معمولا در خانم‌ها شایع‌تر است زیرا موقعیت قرارگیری این عضله در خانم‌ها طوری است که موجب تحریک و دردهای سیاتیک می‌شود. همچنین حالت گزگز کردن در پشت ساق پا هم می‌تواند، ناشی از عملکرد این عضله در لگن باشد. به دلیل اینکه این عصب گلابی شکل نقش مهمی در حرکات پایین‌تنه دارد ودرد آن مشابه درد سیاتیک است ممکن است با تشخیص اشتباه، آسیب بیشتری به پیریفورمیس وارد شود، لذا برای درمان و تشخیص صحیح نیاز است به متخصص گرفتگی عضلات مراجعه شود. برای به‌دست‌آوردن اطلاعات بیشتر با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.
آنچه در این مقاله می خوانید:
عضله پیریفورمیس کجاست؟
این ماهیچه یک عضله کوچک و کمانی شکل است که در عمق لگن قرار دارد. این عضله ازیک‌طرف به استخوان خاجی یا ساکروم (استخوانی در پشت لگن، که زیر آخرین مهره استخوان کمر و بین دو استخوان دیگر قرار گرفته است) و از طرف دیگر به قسمت بالایی استخوان ران متصل می‌شود.
وظیفه ماهیچه پیریفورمیس چیست؟
در واقع وظیفه اصلی ماهیچه‌ها یا عضلات کمک به حرکت‌کردن است. به طور خلاصه با تبدیل انرژی شیمیایی که با تغذیه به‌دست‌آمده به انرژی مکانیکی این امر ممکن می‌شود. عضله پیریفورمیس نقش بسزایی در راه‌رفتن و حفظ تعادل ایجاد می‌کند، همچنین ایستادن بر روی یک پا و انتقال وزن بر روی پای دیگر از دیگر وظایف مهم این عضله است.
همچنین، این عضله در چرخش خارجی ران، دورکردن ران از محور مرکزی بدن و کمک به تثبیت مفصل ران نیز نقش مهمی دارد. بنابراین، تقویت این عضله بسیار مهم است که با انجام ورزش‌های صحیح، داشتن تغذیه سالم و پرهیز از مصرف دخانیات شدنی است.
کاربردهای عضله گلابی شکل پیریفورمیس
از دیگر وظایف این ماهیچه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چرخش خارجی ران: این حرکت باعث می‌شود که ران از بدن دور شود.
- دورکردن ران از محور مرکزی بدن: این حرکت باعث می‌شود که ران از بدن دور شود و به سمت بیرون برود.
- کمک به تثبیت مفصل ران: این عضله به همراه سایر عضلات لگن، به تثبیت مفصل ران کمک می‌کند.
- کمک به چرخش زانو: این عضله با کمک به چرخش زانو به سمت بیرون، به حفظ تعادل بدن کمک می‌کند.
- کمک به بالابردن پا: این عضله با کمک به بالابردن پا از زمین، به راه‌رفتن و دویدن کمک می‌کند.
شکل ماهیچه پیریفورمیس
این عضله گلابی‌شکل از سه سر تشکیل شده است که شامل موارد زیر می‌شود:
- سر فوقانی: از بخش فوقانی استخوان خاجی منشأ می‌گیرد.
- سر میانی: از بخش میانی استخوان خاجی منشأ می‌گیرد.
- سر تحتانی: از بخش تحتانی استخوان خاجی منشأ می‌گیرد.
سندرم پیریفورمیس
سندرم پیریفورمیس یک بیماری است که در آن عضله دچار سفت‌شدن یا اسپاسم (گرفتگی ماهیچه) می‌شود و به عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند. این فشار می‌تواند باعث درد، بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن در باسن، پشت ران و پا شود. این سندرم می‌تواند ناشی از آسیب یا کشیدگی این عضله باشد که در اثر فعالیت‌های تکراری یا شدید، وضعیت نامناسب بدن یا چاقی ایجاد می‌شود.
- آسیب یا کشیدگی ماهیچه پیریفورمیس: آسیب یا کشیدگی این عضله می‌تواند در اثر ضربه، فعالیت‌های ورزشی یا وضعیت نامناسب بدن ایجاد شود. به‌عنوان‌مثال، یک آسیب شایع در ورزشکاران دونده، کشیدگی این عضله گلابی شکل است. این آسیب می‌تواند در اثر دویدن طولانی‌مدت با خم‌شدن بیش از حد ران‌ها به جلو ایجاد شود.
- فعالیت‌های تکراری یا شدید: فعالیت‌هایی مانند: دویدن، دوچرخه‌سواری و رانندگی طولانی‌مدت، باعث سفت‌شدن ماهیچه پیریفورمیس می‌شوند، بنابراین، می‌توانند خطر ابتلا به سندرم پیریفورمیس را افزایش دهند. به‌عنوان‌مثال، یک دونده حرفه‌ای که به طور منظم مسافت‌های طولانی را می‌دود، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سندرم پیریفورمیس است.
- وضعیت نامناسب بدن: نشستن طولانی‌مدت با خم‌شدن ران‌ها به جلو یا ایستادن همراه قوز کردن، می‌تواند باعث سفت‌شدن عضله شود.
- چاقی: چاقی می‌تواند باعث افزایش فشار بر ماهیچه پیریفورمیس شود.
علائم سندرم پیریفورمیس
سندرم پیریفورمیس همراه با درد است، نشانه‌های متفاوتی برای تشخیص سندرم ماهیچه پیریفورمیس وجود دارد. زمانی که از پله‌ها بالا می‌روید یا به مدت طولانی نشسته‌اید، می‌توانید این درد را حس کنید، در برخی از موارد دامنه حرکتی ران‌ها نیز کم می‌شود و زمانی که به پشت دراز می‌کشید این درد کم یا حذف می‌شود.
درد در باسن، پشت ران و پا می‌تواند به‌صورت تیرکشیدن، سوزش یا درد مبهم باشد. این درد ممکن است با فعالیت بدتر شود و ممکن است در هنگام نشستن، ایستادن یا راه‌رفتن احساس شود. در مواقعی نادر، بی‌حسی یا سوزن‌سوزن‌شدن باسن، پشت ران و پا نیز ممکن است رخ دهد.
درمان سندرم پیریفورمیس
برای درمان می‌توانید از کمپرس‌های آب گرم و سرد برای کاهش درد و التهاب استفاده کنید. استراحت دادن و پرهیز از فعالیت‌های سنگین نیز می‌تواند در بهبودی درد کارساز باشد، اگر با روش‌های ساده نتوانستید درد را تسکین دهید، حتماً به پزشک مراجعه کنید زیرا گرفتگی عضلات و فشار ماهیچه بر عصب سیاتیک می‌تواند موجب بروز دردهای شدیدتر و اختلال در راه‌رفتن شود.
درمان سندرم پیریفورمیس معمولاً شامل ترکیبی از موارد زیر است:
- استراحت: استراحت دادن به ماهیچه پیریفورمیس می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. در موارد شدید، ممکن است پزشک توصیه کند که بیمار از یک عصا یا واکر برای کاهش فشار بر عضله استفاده کند.
- داروهای ضددرد و ضدالتهاب: داروهای ضددرد و ضدالتهاب مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست می‌تواند تمرینات کششی و تقویتی را برای کمک به کاهش درد و بهبود عملکرد ماهیچه پیریفورمیس تجویز کنند.
- تزریق کورتیکواستروئید: تزریق کورتیکواستروئید می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند.
- جراحی: در موارد شدید، ممکن است جراحی برای آزادسازی عصب سیاتیک از زیر ماهیچه پیریفورمیس لازم باشد. در بعضی از جراحی‌ها نیاز است تا کمی از عضله حذف شود تا فشار بر روی عصب سیاتیک حذف شود.
تشخیص سندرم پیریفورمیس
تشخیص سندرم پیریفورمیس معمولاً بر اساس معاینه فیزیکی و تاریخچه پزشکی فرد بیمار انجام می‌شود. پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI یا سی‌تی اسکن را برای رد سایر علل درد کمر یا پا تجویز کند.
در معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است موارد زیر را انجام دهد:
- لمس ماهیچه پیریفورمیس برای بررسی حساسیت
- آزمایش‌های کششی و انقباضی برای ارزیابی عملکرد عضله
- آزمایش‌های عصبی برای ارزیابی عملکرد عصب سیاتیک
پیشگیری از سندرم پیریفورمیس
بهترین راه‌حل همیشه پیشگیری است، چراکه از درد کشیدن، هزینه‌های درمان و ازدست‌دادن زمان جلوگیری می‌کند. بهتر است برای اینکه دچار این عارضه نشویم از فعالیت‌های تکراری یا شدید که باعث سفت‌شدن ماهیچه پیریفورمیس می‌شوند، خودداری کنیم. به‌عنوان‌مثال، اگر دونده هستید، مسافت‌های خود را به‌تدریج افزایش دهید و از دویدن و خم‌شدن بیش از حد ران‌ها به جلو خودداری کنید. وضعیت بدن خود را در هنگام نشستن، ایستادن و راه‌رفتن حفظ کنید. سعی کنید عضلات بدن خود و این ناحیه را تقویت کنید و تغذیه سالم داشته باشید.
از حرکت‌های ناگهانی و حمل وسایل سنگین خودداری کنید، از پله‌هایی که ارتفاع زیاد دارند استفاده نکنید. در تپه‌ها، کوه‌ها و سطوح شیب‌دار به‌آرامی حرکت کنید و تا جای امکان از رفتن به این مکان‌ها خودداری کنید. قبل از ورزش‌کردن بدن خود را خوب گرم کنید و اگر احساس درد کردید از ادامه‌دادن آن منصرف شوید.
چرا گرفتگی عضله با دردهای سیاتیک همراه است؟
تنه عصب سیاتیک از نطر آناتومی از پشت عضله گلابی شکل (پیریفورمیس) رد می‌شود اما در برخی از افراد عضله سیاتیک از وسط پیریفورمیس رد می‌شود. بنابراین، به علت موقعیت قرارگیری عضله گلابی شکل در عمق لگن نسبت به تنه عصب سیاتیک؛ اسپاسم‌ها و گرفتگی‌های این عضله در خانم‌ها با دردهایی مثل سیاتیک همراه است. یکی از تفاوت‌هایی که ماهیچه گلابی شکل با سیاتیک دارد این است که دردهای سیاتیک از پایین کمر، پشت باسن، پشت ران، پشت زانو، پشت ساق، پشت پاشنه،کف پا و انگشت اول و فضای بین انگشت اول و انگشت دوم منتشر می‌شود و با علائمی مثل گزگز، مورمور، گرفتگی همراه است.
در حالی‌که، گرفتگی ماهیچه پیریفورمیس معمولا با درد در باسن و بالای ران بروز پیدا می‌کند و به نواحی پایین‌تر پا نفوذ نمی‌کند. البته در مواردی نادر، در بعضی از افراد درد یا گرفتگی عضله گلابی شکل تا پایین پاها نیز امتداد می‌یابد که بیشتر در خانم‌ها شایع است.
تأثیرات تغذیه بر عملکرد عضلات و استخوان‌ها
یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای سلامت کلی بدن و عضلات ضروری است. این امر به‌ویژه برای عضله گلابی شکل که یک عضله مهم در حرکات لگن و پا است، صادق است.
مواد مغذی مهم برای سندروم پیریفورمیس
- پروتئین: پروتئین برای ساخت و ترمیم ماهیچه‌ها ضروری است. منابع خوب پروتئین شامل گوشت، ماهی، مرغ، تخم‌مرغ، لبنیات و حبوبات هستند.
- کربوهیدرات‌های پیچیده: کربوهیدرات‌های پیچیده برای تأمین انرژی بدن ضروری هستند. منابع خوب کربوهیدرات‌های پیچیده عبارت‌اند از غلات کامل، میوه‌ها و سبزی‌ها.
- چربی‌های سالم: چربی‌های سالم برای سلامت کلی بدن و عضلات ضروری هستند. منابع خوب چربی‌های سالم عبارت‌اند از آجیل، دانه‌ها، روغن‌زیتون و ماهی‌های چرب.
- ویتامین‌ها و مواد معدنی: ویتامین‌ها و مواد معدنی برای عملکرد صحیح بدن ضروری هستند. منابع خوب ویتامین‌ها و مواد معدنی شامل میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و لبنیات هستند.
غذاهای خاص برای پیریفورمیس
- ماهی قزل‌آلا: ماهی قزل‌آلا یک منبع عالی از پروتئین و اسیدهای چرب امگا ۳ است. اسیدهای چرب امگا ۳ برای کاهش التهاب و بهبود عملکرد عضلات مفید هستند.
- گوشت بوقلمون: گوشت بوقلمون یک منبع عالی از پروتئین و سلنیوم است. سلنیوم برای سلامت عضلات و مفاصل مفید است.
- آجیل و دانه‌ها: آجیل و دانه‌ها یک منبع عالی از پروتئین، چربی‌های سالم و ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند.
- میوه‌ها و سبزی‌ها: میوه‌ها و سبزی‌ها یک منبع عالی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر هستند. فیبر به حفظ سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند که برای جذب مواد مغذی ضروری است.
نکات تغذیه‌ای
از مصرف غذاهای فراوری شده و تنقلات پرهیز کنید. این غذاها معمولاً سرشار از قند، چربی و سدیم هستند که می‌توانند به‌سلامت عضلات آسیب برسانند.
- به‌اندازه کافی آب بنوشید. آب برای عملکرد صحیح بدن و عضلات ضروری است.
- از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید. یک رژیم غذایی متعادل به تأمین مواد مغذی موردنیاز بدن برای سلامت کلی و عضلات کمک می‌کند.
در اینجا چند نمونه از غذاهای سالم که برای این عضله مفید هستند، آورده شده است:
- صبحانه: بلغور جو دوسر با میوه و آجیل
- ناهار: سالاد با مرغ یا ماهی کبابی
- شام: ماهی قزل‌آلا با سبزی‌های کبابی
- میان‌وعده‌ها: میوه، سبزی‌ها، آجیل یا دانه‌ها
تأثیرات ورزش در عملکرد عضلات و استخوان‌ها
ورزش‌های مناسب برای پیریفورمیس و استخوان‌ها که می‌توانند باعث تقویت عضله کلابی شکل شوند:
- کشش عضله: کشش عضله به بهبود انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی این عضله کمک می‌کند.
- تقویت عضله: تقویت عضله به بهبود قدرت و عملکرد این عضله کمک می‌کند.
تمرینات کششی:
- کشش عضله با پای کشیده: به پشت دراز بکشید و یک پا را به سمت سینه بکشید. زانوی پای دیگر را صاف نگه دارید. پای کشیده را به سمت قفسه سینه بکشید تا زمانی که کشش را در باسن احساس کنید. ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس با پای دیگر تکرار کنید.
- کشش عضله با پای خمیده: به پشت دراز بکشید و یک پا را روی پای دیگر قرار دهید. پای بالایی را به سمت سینه بکشید تا زمانی که کشش را در باسن احساس کنید. ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس با پای دیگر تکرار کنید.
- کشش عضله با استفاده از صندلی: روی صندلی بنشینید و یک پا را روی صندلی مقابل قرار دهید. زانوی پای دیگر را خم کنید و پای خود را روی زمین قرار دهید. به جلو خم شوید تا زمانی که کشش را در باسن احساس کنید. ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس با پای دیگر تکرار کنید.
تمرینات تقویتی:
- حرکت پل با پاشنه: به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید. پاشنه‌های خود را روی زمین قرار دهید. به‌آرامی باسن خود را از زمین بلند کنید تا زمانی که یک خط مستقیم از سر تا پاشنه‌های پا ایجاد شود. ۱۰-۱۵ این کار را انجام دهید.
- حرکت چرخش خارجی ران: به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید. یک پا را به سمت بالابلند کنید و زانوی آن را خم کنید تا زمانی که کف پا به سمت سقف باشد. پاشنه پای خود را به سمت سرخود بکشید تا زمانی که کشش را در باسن احساس کنید. ۱۰-۱۵ تکرار برای هر پا انجام دهید.
- حرکت چرخش خارجی ران با وزنه: به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید. یک پا را به سمت بالابلند کنید و زانوی آن را خم کنید تا زمانی که کف پا به سمت سقف باشد. یک وزنه را به سمت سرخود بکشید تا زمانی که کشش را در باسن احساس کنید. ۱۰-۱۵ تکرار برای هر پا انجام دهید.
نکات انجام تمرینات پیریفورمیس:
- قبل از شروع تمرینات، حتماً بدن خود را گرم کنید.
- تمرینات را به‌آرامی شروع کنید و به‌تدریج شدت آنها را افزایش دهید.
- اگر درد یا ناراحتی احساس کردید، تمرین را متوقف کنید.
- با انجام منظم تمرینات کششی و تقویتی، می‌توانید به حفظ سلامت و عملکرد عضله کمک کنید.
تأثیر دخانیات بر عملکرد عضلات و استخوان‌ها
دخانیات می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت عمومی بدن، داشته باشد. سیگارکشیدن باعث کاهش جریان خون به ماهیچه‌ها می‌شود که می‌تواند منجر به سفتی و درد شود. همچنین، سیگار می‌تواند باعث التهاب و درد و ناراحتی در عضله گلابی شکل شود.
مطالعات نشان داده‌اند که سیگارکشیدن خطر ابتلا به سندرم پیریفورمیس را افزایش می‌دهد. اگر سیگار می‌کشید، ترک آن می‌تواند به بهبود سلامت عمومی بدن، از جمله این عضله، کمک کند.
عوارض درمان نامناسب پیریفورمیس
در دنیا سالانه بسیاری از افراد به دلیل استفاده از خوددرمانی و یا تشخیص اشتباه پزشک دچار عوارض شدیدی ناشی از این بیماری می‌شوند. سلامتی باارزش‌ترین دارایی انسان در طول زندگی خودش است، حیف است که ساده آن را از دست بدهیم. رعایت‌کردن تغذیه و داشتن وزن مناسب در کنار ورزش‌کردن می‌تواند از بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کند.
در انتخاب راه‌های درمانی خود بسیار دقت کنید و در صورت نیاز به پزشک درکلینیک مطمئنی مراجعه کنید تا مشکل را از این چیزی که هست، بدتر شود. اگر علائم که با آن آشنا شده‌ایم در خانم‌های باردار مشاهده شد و این درد با سوزش، سوزن‌سوزن‌شدن و التهاب روبه‌افزایش بود، از درمان‌های خانگی بپرهیزید و حتماً به پزشک مراجعه کنید، چرا که هنگام بارداری، نوع هورمون‌ها در خانم‌ها تغییر می‌کند و ممکن است درد لگن را به همراه داشته باشد، اما با تشخیص خودسرانه و اشتباه، خسارت جبران‌ناپذیری به بار آید.
سخن پایانی
سندرم پیریفورمیس به عنوان وضعیتی شناخته می‌شود که در آن عضله گلابی شکل پیریفورمیس شما اسپاسم می‌کند و باعث درد باسن و پشت ران شما می‌شود. این اسپاسم ممکن است در اثر نزدیکی به ریشه عصب سیاتیک تشدید شود، که به نوبه خود علائمی شبیه دردهای سیاتیک را به سمت عصب سیاتیک بزرگ شما می‌فرستد.
بیایید یک تصمیم درست بگیرید، ازاین‌پس دردها و علائم را بیشتر از قبل جدی بگیرید زیرا دردها و علائم تداوم بافته زنگ خطری هستند که خبر از عارضه‌ای جدی می‌دهند. سوزن‌سوزن‌شدن، تیرکشیدن و التهاب‌ها نشانه بروز بیماری‌های مختلف است. به‌سلامت عضلات و استخوان‌ها بیشتر از قبل اهمیت بدهید، عضله پیریفورمیس هم مانند دیگر عضلات بدن نیاز به تقویت دارد، اگر احساس درد و سوزش کردید و این درد مداوم بود حتماً به پزشکان مجرب و متخصص ما در کلینیک مراجعه کنید.