درد کمر و لگن در بارداری معضلی است که بسیاری از زنان باردار با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، کمردرد یکی از شایع‌ترین علائمی است که در ماه‌های آخر بارداری تقریباً یک سوم مادران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به‌طور معمول وقتی از درد رنج می‌برید، ممکن است با یک مسکن قوی درد را کنترل کنید، اما این درد بی‌امان می‌تواند منجر به نگرانی مادر از سلامتی جنین خود شود. پس مهم است که با درد کمر و لگن دوران بارداری و راه‌های تسکین آن آشنا شویم و به بررسی علت و شیوه مدیریت درد کمر و لگن در دوران بارداری بپردازیم.
برای مشاوره درباره درد کمر و لگن در بارداری با پزشک متخصص تماس بگیرید.
درد کمر و لگن، در سنین مختلف بارداری علل متفاوتی دارد که در ادامه به بررسی شایع‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:
- افزایش وزن: هر مادر باردار در طول بارداری خود مقداری وزن اضافه می‌کند. از آن‌جایی که بیشتر این اضافه وزن در ناحیه‌ی شکم ایجاد می‌شود، مرکز ثقل بدن به سمت جلو جابجا شده و باعث وارد شدن فشار مضاعف به ناحیه‌ی لگن، و درد پایین کمر و لگن می‌شود.
- وضعیت قرارگیری بدن: با پیشرفت بارداری وضعیت قرارگیری سیستم اسکلتی بدن جهت تطبیق با بزرگ شدن ناحیه‌ی شکم تغییر می‌کند و این موضوع می‌تواند باعث بروز درد کمر و لگن شود.
- وضعیت قرارگیری بدن در خواب: ایمن‌ترین موقعیت برای خوابیدن در طول دوران بارداری خوابیدن به پهلو است. خوابیدن به پهلو باعث وارد شدن فشار مضاعف به لگن مادر باردار و بروز درد کمر در بارداری می‌شود. برای تسکین این درد می‌توانید یک بالشت معمولی یا بالشت مخصوص بارداری بین زانوهای خود قرار دهید، تا پاها و لگن را در وضعیت بهتری نگه دارد.
- تغییرات هورمونی: مهم‌ترین و شایع‌ترین درد کمر در دوران بارداری، تغییرات هورمونی در مادران باردار است زیرا رحم را آماده نگهداری جنین برای 9 ماه می‌کند. نگهداری جنین در این بازه زمانی می‌تواند اثرات شل‌کننده روی عضلات کمر، بدن و شکم داشته باشد. این نوع از شل شدن بین مردم به جا باز کردن رحم معروف است که عامل اصلی درد و تشدید آن است. اگر دردها با علائم هشدار و ناگهانی یا مزمن که همراه با علائمی نظیر: کاهش اشتها، تهوع و درد لگن، استفراغ، غش کردن، خونریزی یا لکه بینی واژینال، تب، غش کردن، کاهش اشتها، خواب‌آلودگی، ضعف، سوزش و تغییر رنگ ادرار یا بوگرفتن آن همراه بودند باید اورژانسی بررسی شوند.
- سیاتیک: یکی از علل درد کمر و لگن در طول سه ماهه‌ی دوم و سوم، سیاتیک است. جنین در حال رشد درون رحم به عصب سیاتیک فشار وارد کرده و باعث بروز درد شدید کمر و لگن در بارداری و انتشار آن به پاها می‌شود. درد سیاتیک ناشی از بارداری با زایمان از بین می‌رود.
- بارداری خارج از رحم: درد کمر و لگن در اوایل بارداری و در طول سه ماهه‌ی اول می‌تواند نشانه‌ای از بارداری خارج از رحم باشد. بارداری خارج از رحم شرایطی است که در آن، جنین در جایی خارج از رحم در حال رشد و نمو است. این حالت معمولا در لوله‌های فالوپ رخ می‌دهد. سایر علائم بارداری خارج از رحم عبارتند از: خونریزی واژینال، درد تیز و شدید شانه، احساس سرگیجه، ضعف و درد زیر شکم و کمر و لگن در بارداری. بارداری خارج از رحم باید تحت درمان پزشکی قرار بگیرد. بنابراین، در صورت داشتن هرکدام از این علائم برای بررسی بیشتر، هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
- زایمان زودرس: با پایین آمدن جنین در ناحیه‌ی لگن، احساس فشار بر مثانه و کمر و لگن ایجاد می‌شود. پایین آمدن جنین نزدیک زایمان اتفاق می‌افتد. یکی از علائم پایین آمدن جنین در لگن مادر باردار، تسهیل تنفس مادر به دلیل برداشته شدن فشار از روی ریه‌هاست. پس اگر هنوز زمان زایمان شما نرسیده و احساس می‌کنید جنین شما در ناحیه‌ی لگن پایین آمده است، فورا به پزشک خود مراجعه کنید زیرا ممکن است نشانه‌ای از زایمان زودرس باشد. سایر علائم زایمان زودرس عبارتند از: ترشح خونی از واژن، درد و انقباض رحم و درد کمر.
- تغییرات هورمونی: اگرچه درد کمر و لگن در حاملگی می‌تواند در هر هفته‌ای اتفاق بیفتد، اما در طول سه ماهه‌ی دوم و سوم شایع‌تر است. در طول دوران بارداری هورمون‌های ریلکسین و پروژسترون ترشح می‌شوند تا بدن را برای زایمان آماده کنند. هورمون ریلکسین باعث نرم و شل شدن مفاصل و رباط‌ها شده و بدن را برای تسهیل زایمان آماده می‌کند. این تغییر در مفاصل و تحرک آن‌ها می‌تواند باعث درد کمر و لگن در دوران بارداری شود.
- عفونت ادراری: عفونت ادراری نیز می‌تواند باعث درد کمر و لگن شود. اگر باردار هستید و علاوه بر این درد دچار سوزش و تکرر ادرار یا تب هستید حتما فورا جهت درمان ایمن در بارداری به پزشک خود مراجعه کنید.
درد کمر و لگن می‌تواند از علائم بارداری باشد. در اوایل بارداری درد کمر و لگن بسیار شایع است و می‌تواند باعث بروز نگرانی درباره سلامت جنین و ایجاد اختلال در روند کار و روتین زندگی مادر باردار شود. هورمون پروژسترون و ریلکسین که باعث شل شدن رباط‌ها و مفاصل جهت ایجاد آمادگی برای زایمان می‌شوند و با پیشرفت بارداری افزایش می‌یابند، می‌توانند از علل رایج درد کمر و لگن در اوایل بارداری باشند.
خیر. افسانه‌های قدیمی علائم بالینی مادر باردار اعم از: سایز شکم، کمر درد و لگن درد در بارداری، پوست سالم و ... را عواملی حاکم برای تعیین جنسیت جنین می‌دانستند. اما هیچ منشا علمی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. راه‌های علمی و دقیق برای تعیین جنسیت جنین عبارت است از: آزمایش خون، آمنیوسنتز، سونوگرافی، نمونه گیری از پرزهای جفت
علت بروز درد کمر و لگن در ماه اول بارداری عمدتا استرس و تغییرات هورمونی است.
- تغییرات هورمونی: پروژسترون و ریلکسین دو هورمونی هستند که در طول دوران بارداری، با شل کردن رباط‌ها و مفاصل، باعث افزایش دامنه‌ی حرکتی آن‌ها شده و بدن را برای پروسه‌ی زایمان آماده می‌کنند.
- استرس: چه باردار باشید و چه نباشید استرس می‌تواند اسپاسم و گرفتگی عضلانی را در پی داشته باشد و به درد کمر بیانجامد. پس در طول دوران بارداری، با وجود تاثیر هورمون‌ها بر مفاصل بدن، اضافه شدن استرس هم می‌تواند علت مضاعفی برای کمر درد و لگن درد در ماه اول بارداری باشد.
علت درد کمر و لگن در ماه سوم بارداری و درد کمر و لگن در ماه چهارم بارداری نیز شامل استرس و تغییرات هورمونی می‌شود. با این تفاوت که با افزایش سن بارداری و بزرگ شدن شکم مادر فشار وارد بر کمر و لگن نیز بیشتر شده و این موضوع هم می‌تواند باعث درد کمر و لگن شود.
عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز درد کمر و لگن در هفته 36 بارداری شوند. این عوامل، همان عوامل بروز درد کمر و لگن در ماه هفتم، هشتم و نهم بارداری هستند.
- افزایش سایز رحم: با افزایش سن و رشد جنین سایز رحم هرروز بزرگ‌تر از روز قبل شده و فشار بیشتری به کمر و لگن وارد می‌کند. علاوه بر این، با توجه به تکان خوردن و تغییر نحوه‌ی قرار گیری جنین درون رحم، فشار مضاعفی به ستون فقرات و لگن وارد شده و باعث درد شدید کمر و لگن در اواخر بارداری می‌شود. اگر جنین بیشتر متمایل به سمت راست شکم مادر قرار بگیرد، فشار وارد شده به سمت راست کمر و لگن مادر بیشتر شده و باعث درد کمر و لگن سمت راست در بارداری می‌شود.
- هورمون‌ها: هورمون پروژسترون و ریلکسین در دوران بارداری به تدریج باعث شل شدن و افزایش دامنه‌ی حرکات مفاصل می‌شوند و بدین ترتیب بدن را برای پروسه زایمان طبیعی آماده می‌کنند. شل شدن رباط‌ها و مفاصل باعث ناهماهنگی ایستایی مفاصل و بروز درد کمر در بارداری می‌شوند.
- استرس: استرس با ایجاد اسپاسم عضلانی و خشکی مفاصل می‌تواند باعث کمر درد و لگن درد شود. در دوران بارداری، استرس در کنار سایر عوامل مستعد کننده می‌تواند باعث تشدید درد کمر در بارداری شود.
- وضعیت قرار گیری بدن: با افزایش سن بارداری و افزایش سایز شکم مادر، نقطه‌ی ثقل بدن جابجا شده و فشار بسیار زیادی به کمر و لگن وارد می‌کند که باعث بروز درد کمر و لگن در ماه‌های آخر بارداری می‌شود.
- وضعیت قرار گیری بدن هنگام خواب: ایمن‌ترین موقعیت برای خواب در دوران بارداری، خوابیدن به پهلو است. اما خوابیدن به پهلو با شکم بزرگ فشار بسیار زیادی به لگن وارد کرده و باعث درد کمر و لگن در دوران باردای می‌شود. برای تسکین درد کمر و لگن در هنگام خواب می‌توان یک بالشت بین زانوها قرار داد تا فشار وارد شده به لگن کاهش یابد.
- عفونت: عفونت ادراری می‌تواند باعث درد زیر شکم و حتی درد کمر و لگن در دوران بارداری شود. اگر علائم عفونت ادراری و تب دارید حتما جهت دریافت درمان مناسب در دوران بارداری به پزشک خود مراجعه کنید.
- سیاتیک: فشار بر عصب سیاتیک می‌تواند علت درد کمر و لگن در دوران بارداری باشد. در ماه‌های آخر بارداری، با افزایش سایز جنین و رحم، به عصب سیاتیک فشار وارد شده که باعث بروز درد سیاتیک در ناحیه‌ی کمر و لگن، با انتشار به اندام تحتانی می‌شود.
- زایمان زودرس: در نزدیکی زایمان، جنین در ناحیه لگن پایین می‌آید و باعث احساس فشار بر مثانه لگن و کمر و ایجاد درد کمر و لگن می‌شود. اگر هنوز زمان زایمان شما فرا نرسیده و احساس ناراحتی و درد در ناحیه کمر و لگن خود دارید، ممکن است وارد پروسه زایمان زودرس شده باشید. پس در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
راهکارهایی برای تسکین درد کمر و لگن در زمان بارداری وجود دارد که در ادامه به بررسی 7 مورد از آن‌ها می‌پردازیم:
- تمرین وضعیت بدنی مناسب: با رشد جنین در شکم مادر و بزرگ شدن آن، مرکز ثقل بدن به جلو متقل می‌شود. مادر برای حفظ تعادل خود به صورت جبرانی به عقب خم می‌شود. این کار باعث وارد شدن فشار زیادی به ستون فقرات و کمر شده و درد کمر و لگن در این دوران را به دنبال دارد. برای اصلاح این وضعیت سعی کنید سینه خود را عقب دهید، شانه‌های خود را از هم باز کنید و صاف بایستید. طولانی مدت نایستید و استراحت‌های کوتاه مدت داشته باشید. می‌توانید هنگام ایستادن وزن خود را روی یک تکیه گاه مطمئن بیندازید. همچنین از نشستن طولانی مدت بپرهیزید و سعی فعالیت بدنی معمول خود را داشته باشید.
- استفاده از ابزار مناسب: از کفش‌هایی با کفی طبی و غیر تخت استفاده کنید. از کفش‌های پاشنه بلند که مرکز ثقل بدن شما را بیش از پیش به سمت جلو جابجا می‌کنند، استفاده نکنید. می‌توانید برای حمایت ستون قفرات خود از کمربندهای بارداری جهت نگه داشتن شکم خود استفاده کنید.
- از کمر خم نشوید: سعی کنید تا جای ممکن از خم شدن جهت بلند کردن اجسام از روی زمین، پرهیز کنید. اگر نیاز داشتید که چیزی را از روی زمین بلند کنید به جای خم شدن از کمر، چمباتمه بزنید یا از دیگران کمک بگیرید.
- ماساژ و کمپرس: از کمپرس گرم/ سرد و ماساژ برای تسکین درد کمر و لگن استفاده کنید.
- تمرین ورزشی: زیر نظر پزشک خود تمرین‌های ورزشی مخصوص دوران بارداری را بیاموزید و انجام دهید. این کار باعث تقویت عضلات کمر و لگن شما شده و به تسکین درد کمر در بارداری کمک می‌کند.
- طب سوزنی: در صورت صلاحدید پزشکتان می‌توانید از طب سوزنی زیر نظر یک متخصص طب سوزنی بهره ببرید.
- مصرف دارو: حتی الامکان از مصرف داروهای اضافی در دوران بارداری بپرهیزید. در صورت درد کمر و لگن شدید در بارداری می‌توانید با نظر پزشک خود، از مسکن‌های مجاز در دوران بارداری استفاده کنید. دقت کنید از مصرف خودسرانه هرگونه دارو و مسکن برای درمان مفصل لگن و سایر مشکلات بدون تجویز پزشک بپرهیزید.
برای مشاوره درباره درد کمر و لگن در بارداری با پزشک متخصص تماس بگیرید.
درد کمر و لگن در بارداری یک شکایت شایع و آزار دهنده بوده که بسیاری از مادران باردار را درگیر می‌کند. این درد گاهی می‌تواند به قدری شدید شود که مادر را از خوابیدن باز دارد. کم خوابی و بی‌خوابی بر سلامت کلی مادر باردار و رشد و نمو جنین تاثیر منفی می‌گذارد. پس این درد مزمن باید جدی گرفته شود و با مشورت با پزشک، تحت درمان مناسب قرار گیرد. از طرفی با توجه به اینکه درد کمر و لگن در دوران بارداری می‌تواند نشانه زایمان زودرس یا بارداری خارج از رحم باشد، ضروری است که هر مادر باردار با درد کمر و لگن، توسط پزشک ویزیت شود.